нела́дный
1. (нехороший) нядо́бры; (плохой) дрэ́нны, ке́пскі;
2. (нескладный) няскла́дны; (неуклюжий) нязгра́бны;
◊
будь он нела́ден каб ён спрах; няха́й ён спра́хне; няха́й яму́ лі́ха.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Віндзыцыраваць ’забіраць’ (КТС, Р. Няхай). Запазычана з ням. vindizieren. Да віндыка́цыя (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по-ва́шему нареч. па-ва́шаму;
будь по-ва́шему няха́й бу́дзе па-ва́шаму.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́мач, -ы, ж. (разм.).
1. Недамаганне, слабасць, хвароба.
Забывацца на сваю н.
2. Гора, няшчасце.
◊
Каб на яго (яе, іх, цябе, вас) немач; няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач (разм., груб.) — праклён са знач. «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Нятры́м (нетримъ) ’не руш’: Не тримъ мойго; ’хай, няхай’: Не тримъ говбриць (Нас.). Паводле Насовіча (там жа), ад трымаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пане́хтуваць ’зганьбіць’ (Сл. ПЗБ). Укр. поне́хтувати ’пагрэбаваць; папсаваць, зрабіць шкоду’. Ад nechati (гл: няхай) з т укладным у выніку экспрэсіўнага характару слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Іно́ся ’не так, іначай’ (Касп.), ’няхай’ (Нас., Грыг.), ’іншая справа’ (Нас., Яруш., Др.-Падб.), ’калі ласка’ (Нас.). Рус. смал., арл., калуж. и́но́сь ’добра, калі ласка’, смал. ина́себе ’няхай’, укр. дыял. іно́се, іно́сь ’няхай так; згодзен’. Складанне з іно і зваротнай часціцы -ся; параўн. рус. дыял. и́но́ ’часам’, ’толькі’, ’добра’, ’пасля’, ’некалі’, злучн. ’ці’, ’але’, ’так што’, ’калі’, укр. іно́ ’толькі’, польск. дыял. ino ’толькі, так’, злучн. ’толькі што, ледзь толькі’, ст.-рус. ино злучн. ’а, і’, ’але’, ’таму што’. Ino тлумачыцца неадназначна. Найбольш верагодна этымалагічная сувязь з *jьnъ (гл. іншы), Бернекер, 1, 431; Праабражэнскі, 1, 271; Слаўскі, 1, 462. Фасмер (2, 133) вылучае два кампаненты: i + no. Недакладна Гіст. мовы (II, 248) разглядае інося як уласную словатворчасць Ул. Дубоўкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трухле́ць, ‑ее; незак.
Разбурацца ад часу, ператварацца ў пацяруху. Няхай чарнеюць сцены хат, няхай трухлеюць — іх лёгка паднавіць... Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бажы́цца. Рус. божи́ться, укр. божи́тися. Параўн. і чэш. дыял. božitť sa. Утварэнне ад *bogъ (гл.). Першапачаткова ’прысягацца богам’. Параўн. і ўкр. богми́тися ’бажыцца’ (< біг, бос ме (’няхай мяне бог!’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апраставало́сіцца, ‑лошуся, ‑лосішся, ‑лосіцца; зак.
Дапусціць промах; даць маху; схібіць. Няхай сабе жарты, няхай смех — а не хочацца, каб перад жанчынаю апраставалосіцца. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)