Нату́га ’напружанне’ (Нас., Яруш., Гарэц., Бяльк.), ’празмернае напружанне сіл’ (Сл. ПЗБ), натужыць ’нацягнуць, напружыць’ (Бяльк.). Гл. тугі́, ту́жыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нацяжэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. нацягнуць (у 1 знач.) і стан паводле дзеясл. нацягнуцца (у 1 знач.).
2. Спец. Зрастанне скуры, пашкоджанай раненнем. Першаснае нацяжэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́струніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.
Выпрастаць, распрастаць, нацягнуць як струну. Ляціць [цягнік] праз выгары і рэкі, Гудкі паўстанкам аддае. Чыгунка выструніла рэйкі, Як лейцы пругкія свае. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напя́ць, -пну́, -пне́ш, -пне́; -пнём, -пняце́, -пну́ць; напя́ў, -пя́ла; -пні́; -пя́ты; зак., што.
1. Нацягнуўшы, зрабіць тугім або туга замацаваць.
Н. лейцы.
Н. струны на скрыпцы.
2. Надзець што-н., нацягнуць (разм.).
Н. боты.
|| незак. напіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. напіна́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
настру́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.
Разм.
1. Нацягнуць, напяць як струну. Наструніць леску.
2. Напружыць. Хатні драпежнік .. прытуліўся да коміна, наструніў цела. Асіпенка. Зося ўздрыгнула, наструніла шыю. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недацягну́ць, ‑цягну, ‑цягнеш, ‑цягне; зак., што.
1. Нацягнуць менш, чым патрэбна. Недацягнуць канат.
2. перан. Разм. Не выканаць у поўным аб’ёме чаго‑н. Недацягнуць да нормы. Недацягнуць план паставак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насу́нуть сов., разг. (надеть) насу́нуць, мног. панасо́ўваць, нацягну́ць, мног. панаця́гваць, усцягну́ць, мног. паўсця́гваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
панасо́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Насунуць, нацягнуць што‑н. усім, многім. Уранні па нівах, з гары ў даліну, прайшоўся нізам вецер і панасоўваў мэндлікам шапкі на самыя вочы. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надзьму́ць, -дзьму́, -дзьме́ш, -дзьме́; -дзьмём, -дзьмяце́, -дзьму́ць; -дзьмі́; -дзьму́ты; зак.
1. што. Напоўніць паветрам або газам, зрабіць пругкім; нацягнуць што-н. ветрам.
Н. ветразь.
Н. мяч.
2. чаго, безас. Нанесці ветрам.
Н. снегу.
3. безас. Ад ветру, скразняку і пад. прастудзіцца, захварэць.
Надзьмула ў вуха.
◊
Надзьмуць губы (разм., неадабр.) — пакрыўдзіцца.
|| незак. надзіма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. надзіма́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пуло́вер ’світэр’ (ТСБМ). Запазычана з англ. pullover (са спалучэння pull over ’адзець праз галаву’, даслоўнае ’нацягнуць праз’) праз рус. пуло́вер ’тс’; для народнага полуве́р (палуве́р) мяркуецца ўплыў полу‑ ’поў-, напоў-’, гл. Варбат, ИАН ОЛЯ, 1995, 4, 61.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)