Му́ленік, муле́нік ’мазоль’ (лун., Шатал.; стол., Сл. Брэс.; Мат. Гом., ТС), драг. муляны́к ’тс’ (КЭС). Да му́ліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мульмо ’мазоль’ (Янк. БП, Інстр. II, Янк. 1). Да му́ліць (гл.). Аб суфіксе ‑м‑о гл. Сцяцко, Афікс. наз., 54.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Муля́к, муля́ч ’мазоль, пацёртае, мулянае месца’ (Шат., Сцяц., Мат. Гом., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.; лельч., Нар. лекс.). Да му́ліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вуды́р ’гнойны нарыў, прышч’ (Нас.); ’вадзяны пузыр’ (КЭС); ’болька пры апёку або націску на мазоль’ (Бір. Дзярж.). Гл. ваўдыр (відавочна, вудыр < вуўдыр < ваўдыр).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
утрэ́сці, утрасу, утрасеш, утрасе; утрасём, утрасяце; пр. утрос, утрэсла; заг. утрасі; зак., што.
1. Трасучы, паменшыць аб’ём, ушчыльніць што‑н. рыхлае, сыпкае. Утрэсці муку ў мяшку.
2. перан. Разм. Уладзіць, узгадніць што‑н. — Дамовімся так: усе свае канфлікты вы ўтрасяце мірна, — гаворыць ціха Мазоль. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праца, работа; мазоль, пот (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
◎ Пу́кер ’мазоль’ (пін., Шатал.), нукер ’пухір’ (пін., Нар. лекс.), нукір ’тс’: нукір выскочыв (стол., Сл. Брэс.). Да пук ’выпукласць, виступаючая частка’; аднак падабенства семантыкі да пухір (гл.) прымушае звязаць з пу́хнуць з заменай х на к (балтыйскі ўплыў?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чаро́пка 1, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Разм. Тое, што і чарапок 1. — Збірайцеся палуднаваць, — сказала маці, выкручваючы цадзілку кату ў чаропку. Дамашэвіч.
чаро́пка 2, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Разм. Тое, што і чарапок 2. У якойсьць краіне — ці ж іх мала? — Жыў-быў кароль... І хоць глуздоў ў яго чаропцы не хапала, Сядзеў на троне, націраў мазоль... Валасевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мазоліць ’націраць мазалі доўгай работай або хадзьбой’, ’нядбала або паволі працаваць’, ’трымаць, не выпускаючы з рук’, мазоліцца ’забаўляцца з кім-небудзь або чым-небудзь’, ’паволі і нядбайна рабіць’ (Нас., ТСБМ). Да мазоль (гл.). Параўн. таксама мазголіць. Сюды ж мазалява́ны ’набыты працай, намаганнямі’, мазоленне ’доўгае трыманне ў руках’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карпа́ты 1 ’узняты, задзёрты нос’ (КЭС, лаг.). Гл. кірпаты.
Карпа́ты 2 ’буграваты, з нягладкай паверхняй’ (Сцяшк.), ’з нягладкай паверхняй (аб бульбе, напрыклад)’ (Сл. паўн.-зах., Сцяшк. МГ), укр. коропатий, серб.-харв. кра̏пе ’няроўнасці’ даюць магчымасць рэканструяваць прасл. korpa ’бугор, няроўнасць’, што адпавядае літ. kárpa ’бародаўка’, лат. karpa ’бародаўка, мазоль’; такім чынам, лексема яшчэ балта-славянская.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)