мазо́ль

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. мазо́ль мазалі́
Р. мазаля́ мазалёў
Д. мазалю́ мазаля́м
В. мазо́ль мазалі́
Т. мазалём мазаля́мі
М. мазалі́ мазаля́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

мазо́ль, -заля́, мн. -залі́, -залёў, м.

Патаўшчэнне скуры ці пухір з вадкасцю ад працяглага трэння.

Рукі ў мазалях.

Крывавы м.

◊

Жыць з мазаля (разм.) — жыць працай.

Зарабіць сваім мазалём (разм.) — нажыць сваёй працай.

|| прым. мазо́льны, -ая, -ае.

М. пластыр (для вывядзення мазалёў).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мазо́ль, -заля́ м. мозо́ль ж.;

○ касцявы́ м. — ко́стная мозо́ль;

◊ зарабі́ць сваі́м мазалём — зарабо́тать свои́м трудо́м;

наступі́ць на любі́мы м. — наступи́ть на люби́мую мозо́ль;

жыць з мазаля́ — жить со́бственным трудо́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мазо́ль, мазаля, м.

Патаўшчэнне скуры ці пухір з вадкасцю на руках або на нагах ад працяглага трэння. Нацерці мазоль. Крывавы мазоль. □ Дзякуй рупным рукам, што заўжды ў мазалях, без якіх каласам не звінець у палях! А. Вольскі.

•••

Касцявы мазоль — касцявая нарасць на месцы зрашчэння косці пасля пералому і інш. пашкоджанняў.

Жыць з мазаля гл. жыць.

Наступіць на (любімы) мазоль гл. наступіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мазоль

т. 9, с. 510

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

мазо́ль м Bláse f -, -n (пухір з вадкасцю); Schwíele f -, -n (патаўшчэнне скуры); Hühnerauge n -s, -n (на назе);

касцяны́ мазо́ль Knóchennarbe f -, -n;

◊ наступі́ць на ўлюбёны мазо́ль j-m auf die Hühneraugen tréten*; j-s wúnden Punkt berühren

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Мазоль ’патаўшчэнне скуры ці пухір з вадкасцю на руках або нагах’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), мазуль ’тс’ (Шат.; карэліц., Шатал., Нар. лекс.; жлоб., Мат. Гом.), мозу͡оль ’язва, рана’ (Бес.), кам. мозы́ль (Шатал.). Укр. мозі́ль, мозо́ля, м́озуль; рус. мозо́ль, мозго́ль, музо́ль; польск. mozół ’цяжкая праца’, mozoła, modzel; н.-луж. mózol, в.-луж. mozl; чэш. mozol, mozoul, mozour, усх.-чэш. hlomouz; славац. mozoľ, славен. mozólj ’пухір ад апёку’, серб.-харв. шток. мозо̏л ’мазоль’, макед. мозол, балг. мазол, ст.-слав. мозоль ’сіняк’. Прасл. mozolь. Цупіца (KZ, 37, 398); Сольмсен (IF, 13, 137) параўноўваюць прасл. mozolь са ст.-в.-ням. masar ’нарасць на дрэве’, mâsa ’рубец, шрам’, грэч. μώλωψ (< mōsl‑) ’мазоль, шышка’. Матцэнаўэр (LF, 10, 334) і Младэнаў (302) набліжаюць mozolь да новав.-ням. Maser ’пражылак, узор на дрэве’ і літ. mãzgas ’вузел’, mezgù, mégsti ’вязаць’. Ільінскі (RS, 6, 222) параўноўвае са ст.-інд. mahánt‑, авест. mazant‑, алб. math, madhi, грэч. μέγας, лац. magaus, гоц. mikils ’вялікі’. Брукнер (346) дадае да літ. яшчэ ст.-в.-ням. masca, ням. Masche ’пятля’ (< і.-е. *mezg‑ ’плесці, вязаць’), гаворачы аб чаргаванні зычнай кораня ‑з‑ > ‑zg‑, ‑zd‑, ‑dz‑. Махэк₂ (377) сыходнай формай лічыць дзеяслоў mozgoliti ’ціснуць, рабіць мазалі’ (параўн. бел. мазголіць), якое ў выніку метатэзы паходзіць ад glomoziti (бел. гламаздзі́ць ’біць па галаве’ і інш.). Ад яго glomoz, glomuz (параўн. усх.-чэш. hlomouz, якое пасля адпадзення g‑ (> h‑) і метатэзы пераўтварылася ў mozol‑. Сюды ж бел. мазольны, мазолісты, мазалёвы ’набыты працай, намаганнямі’, ’які вымагае цяжкой працы’, ’які мае мазалі’ (Нас., ТСБМ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мазоль; муляк (абл.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

мозо́ль ж. мазо́ль, род. мазаля́ м.;

◊

наступи́ть на люби́мую мозо́ль наступі́ць на любі́мы мазо́ль;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

callus [ˈkæləs] n. med. мазо́ль

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)