Ку́бкі ’ямкі на прыпечку’ (Хар.). Да кубак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́бачак ’масленіца’ (Сцяшк.). Гл. кубак. Словаўтваральная структура: *куб‑ак‑ек.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аку́бкі ’сыраежкі, Russula rubra Fr.’ (Касп.) да кубак (гл.). Параўн. кубарыкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эмалірава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад эмаліраваць.
2. у знач. прым. Пакрыты эмаллю (у 1 знач.). Фрося працадзіла малако, наліла эмаліраваны кубак сырадою. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кру́жык ’чарпак для вады’ (Федар. Рук.), ’кубак’ (Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Гл. кружка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мача́йка ’кубак з вадой, у які мачалі пальцы ў час прадзення’ (ганц., Сл. ПЗБ). Да мача́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Куб 1 ’геаметрычнае цела’ (ТСБМ). Запазычанне праз рускую мову з нямецкай або непасрэдна з лацінскай (ням. Kubus, лац. cubus) (Шанскі, 2, 8, 427).
Куб 2 ’пасудзіна цыліндрычнай формы’ (ТСБМ). Укр. куб, рус. куб ’тс’, ст.-рус. кубъ ’кубак’, н.-луж. kub ’кубак’. Фактычна, апрача ніжнелужыцкіх форм, толькі ўсходнеславянскае. Індаеўрапейскія паралелі: ст.-грэч. κύμβος ’келіх, кубак’, ст.-інд. kumbháḥ ’гаршчок, збанок’. Формы сведчаць аб насавым гуку ў корані. Таму, калі лічыць славянскія лексемы спрадвечнымі, трэба рэканструяваць прасл. kǫbъ. Альтэрнацыя ǫ/u ў даным выпадку малаверагодная (параўн. Слаўскі, SO, 18, 261). Гл. Махэк₂, 243–244.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ча́ша, -ы, мн. -ы, чаш, ж.
1. Старадаўняя круглая пасудзіна для піцця; кубак для віна (уст., паэт.).
Сярэбраная ч.
2. Якая-н. пасудзіна, ёмішча круглай формы.
У бронзавай чашы гарэў Вечны агонь.
3. перан. Вялікі натуральны або штучны рэзервуар.
Сіняя ч. возера.
◊
Дом — поўная чаша — багаты, заможны.
Перапоўніць чашу цярпення (высок.) — пазбавіць сіл, магчымасці цярпець, выносіць што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
залаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; незак., што.
1. Пакрываць золатам, пазалотай. Залаціць кубак.
2. перан. Асвятляючы, надаваць чаму‑н. залацісты колер. Сонца ўжо амаль схавалася за лес і толькі залаціла верхавіны дрэў. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ку́халь ’невялікі кубак’ (ТСБМ, ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Жд. 3, З нар. сл., Гарэц., Др.-Падб.). Гл. куфель.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)