алма́з, -а і -у, м.

1. -у. Празрысты каштоўны камень, які сваім бляскам і цвёрдасцю перавышае ўсе іншыя мінералы; крыштальная кубічная мадыфікацыя самароднага чыстага вугляроду.

2. -а. Інструмент для рэзання шкла ў выглядзе вострага тонкага кавалка гэтага каменя, устаўленага ў ручку; шкларэз.

|| прым. алма́зны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

саркафа́г, ‑а, м.

У старажытных народаў — грабніца ў выглядзе труны (звычайна з каменя). У храме знайшлі старажытныя саркафагі, складзеныя з гладкіх каменных пліт. Штыхаў.

[Грэч. sarkophagos — літаральна пажыральнік мяса.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мурава́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. Будынак з каменя або цэглы. Пабегла насустрач ліпавая алейка, брук і першыя гарадскія мураванкі. Карпюк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разе́та, ‑ы, М ‑зеце, ж.

Спец.

1. Тое, што і разетка (у 3 знач.).

2. Тып аграньвання каштоўных камянёў, пры якім аснова каменя застаецца плоскай.

[Фр. rosette.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

свісь, выкл. у знач. вык.

Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. свістаць, свіснуць. Чэсік злазіць з каменя і — свісь, свісь пугай — займае кароў з сенакосу. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пнічо́к ’шпянёк ніжняга каменя, на які ўздзяецца паўпрыца (жалезная планачка) у верхнім камені’ (чэрв., ЛА, 4). З !!!інячок < кпін к < пень (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

саскаўзну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.

Тое, што і саскаўзнуць. Была, як заўсёды, небяспека ў такой цемры саскаўзнуцца з каменя і загразнуць амаль што па калені. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фасе́т, ‑а, М ‑сеце, м.

Спец.

1. Скошаная бакавая грань чаго‑н.

2. Грань адшліфаванага каменя.

3. Рагавіца кожнага з асобных вочак, з якіх складаецца складанае вока членістаногіх.

[Фр. facette.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

маналі́т, ‑а, М ‑ліце, м.

1. Суцэльная каменная глыба. // Прадмет, высечаны з суцэльнага каменя.

2. У глебазнаўстве — кавалак глебы з непарушаным структурным складам, які паказвае будову глебы ў вертыкальным разрэзе.

[Ад грэч. mónos — адзін і líthos — камень.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пераплі́ца, перяплі́ца, параплі́ца, парлі́ца, партві́ца, цярплі́ца, пярхлі́ца ’металічная планка ў адтуліне верхняга каменя жорнаў’ (ЛА, 4) — усе да парпліца (гл.), пачатак слова перааформлены пад уплывам слоў з прыстаўкай пера-.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)