змей, змея, м.
1. Разм. Вялікая змяя; тое, што і змяя.
2. Казачнае крылатае страшыдла з тулавам змяі; дракон, цмок. Трохгаловы змей. □ Паехалі яны [браты] ў свет з лютымі змеямі-цмокамі ваяваць. Якімовіч.
3. Дзіцячая цацка, якая складаецца з лёгкага каркаса, абцягнутага паперай ці матэрыяй, і запускаецца на нітцы ў паветра. Сасакі любіла разам з Кіёсі запускаць змея, і аднойчы іх змей падняўся вышэй за ўсіх, што пускалі тады дзеці. Арабей.
4. Пра злога, каварнага чалавека. Ляснічы — змей, ну, аж шалее, Жыўцом грызе сваю ахвяру. Колас.
•••
Аэралагічны змей — лёгкі прывязны планер, які скарыстоўваецца для падымання самапішучых аэралагічных прыбораў у высокія слаі атмасферы.
Зялёны змей — гарэлка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змей в разн. знач. змей, род. зме́я м.;
возду́шный змей паве́траны змей;
Змей-Горы́ныч фольк. Змей-Гары́ныч.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змей (род. зме́я) м., в разн. знач. змей;
○ паве́траны (аэралагі́чны) з. — возду́шный (аэрологи́ческий) змей;
◊ зялёны з. — зелёный змий
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упаўзці́ сов.
1. вползти́;
змяя́ ўпаўзла́ ў нару́ — змея́ вползла́ в нору́;
2. перен., разг. (с трудом войти) вползти́, втащи́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ядаві́ты прям., перен. ядови́тый;
~тае рэ́чыва — ядови́тое вещество́;
~тая змяя́ — ядови́тая змея́;
я. ко́лер — ядови́тый цвет;
~тая ўсме́шка — ядови́тая улы́бка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кле́іць, клею, клеіш, клеіць; незак., што.
Рабіць, вырабляць што‑н., змацоўваючы часткі клеем, клейстарам. Клеіць папяровага змея. Клеіць канверт. □ Чэсаныя валёнкі засунуты ў галошы, якія ў вайну клеілі з аўтакамер у кожнай вёсцы. Новікаў. // Разм. Прымацоўваць з дапамогай клею; прыклейваць. З раённага Дома культуры выскачыў цыбаты юнак і стаў клеіць на вітрыну аб’яву. Гаўрылкін. // Разм. Рамантаваць, накладваючы латкі з дапамогай клею. Клеіць дзіравую камеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засы́каць сов., прям., перен., разг. зашипе́ть;
у траве́ ~кала змяя́ — в траве́ зашипе́ла змея́;
ён зло́сна ~каў на мяне́ — он зло́стно зашипе́л на меня́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зві́цца сов.
1. в разн. знач. сви́ться;
ві́ка звіла́ся з аўсо́м — ви́ка свила́сь (переплелась) с овсо́м;
змяя́ звіла́ся ў клубо́к — змея́ свила́сь в клубо́к;
2. (в клубок) смота́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пясо́чніца, ‑ы, ж.
1. Уст. Пасудзінка з пяском для пасыпання і высушвання напісанага чарнілам.
2. Уст. Урна, плявальніца з пяском.
3. У паравозе — скрынка з пяском, які аўтаматычна высыпаецца на рэйкі, калі пачынаюць буксаваць колы. У збірацца на пад’ём было цяжка, колы зноў і зноў буксавалі, і Аляксею ўвесь час прыходзілася ўключаць пясочніцу. Васілёнак.
4. Разм. Скрынка з пяском для дзіцячых гульняў. Няшчасце Віцева было ў тым, што Пеця, рыжы Пеця, з якім яны калісьці разам гулялі ў адной пясочніцы,.. гэты самы Пеця не даў яму першаму запусціць змея. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цмок 1, ‑а, м.
У казках і народных паданнях — пачвара ў вобразе змея, дракона. Толькі пела [маці] мне песні Аб цёмных бяздонных азёрах, У якіх ажываюць начамі Апаўшыя зоры, Аб дрымучых лясах, Дзе асілкі змагаюцца з цмокам. Кірэенка. // перан. Носьбіт варожых народу сіл; крывасмок. Зімой, у вялікі мароз, папрывязвалі бяздушныя цмокі гэтых палонных да аглобляў сваіх фурманак, і людзі.. павінны былі бегчы.. з коньмі. Ермаловіч.
цмок 2, выкл.
1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння адрывістага гуку, які атрымліваецца раптоўным раскрыццём сціснутых губ.
2. у знач. вык. Ужываецца паводле знач. дзеясл. цмокаць — цмокнуць. У шчаку дзяўчыну цмок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)