Прызяле́нны (прызеле́нны) ’няспелы’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне ад зе́лень, гл. зялёны з відавочным семантычным зрухам ’зялёны’ → ’няспелы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шча́снасць, ‑і, ж.
Уласцівасць шчаснага; шчасце. І зелень, і кветкі, і песні, І неба вясёлая яснасць... Ні цьмы той, ні снегавай плесні, — Дзе глянеш, — адна, братка, шчаснасць! Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зеляніна, зелень; май (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
свети́ться
1. свяці́цца;
в о́кнах свети́лись огни́ у во́кнах свяці́ліся агні́;
2. (виднеться) віда́ць, відне́цца;
сквозь зе́лень свети́лась вода́ праз зе́лень віда́ць была́ (відне́лася) вада́;
3. перен. свяці́цца;
глаза́ свети́лись ла́ской во́чы свяці́ліся ла́скай.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́драны, -ая, -ае.
1. 3 буйным спелым ядром.
Я. арэх.
2. перан. Які адрозніваецца ў якіх-н. адносінах: здаровы, моцны, мажны (пра чалавека), свежы, чысты (пра паветра, надвор’е), моцны, які настояўся (пра напіткі), пругкі, сакавіты (пра плады, зелень), грубаваты, але яркі і выразны (пра слова, мову і пад.) і г.д.
Я. мужчына.
Ядранае паветра.
Ядранае збожжа.
|| наз. я́дранасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сыры́зна ’садавіна, агародніна; зелень, што ўжываецца ў ежу’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ; ашм., Станк.; Гарэц., Др.-Падб.), ’няспелыя плады’ (Мядзв., Гарэц., Жд. 2, Мал., Сл. рэг. лекс.), сыраві́зна ’ўсялякая зелень, што ўжываецца ў ежу’, ’вільготнасць’, ’недагатаванае’ (Нас.), ’садавіна, агародніна’, ’суровае палатно’ (Сл. ПЗБ), сыры́зніна ’нябеленае палатно’ (Мат. Гом.). Суфіксальныя дэрываты ад сыры, сыравы (гл.), суф. ‑ызн‑а характэрны для называння прадметаў па пэўнай прыкмеце (Сцяцко, Афікс. наз., 103, 138). Малаверагодны ўплыў польск. surowizna ’садавіна, гародніна’, як мяркуюць аўтары Сл. ПЗБ адносна сыравізна ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
май м.
1. (род. ма́я) май;
Пе́ршае ма́я — Пе́рвое ма́я;
2. (род. ма́ю) обл. зе́лень ж. (для украшения)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ку́чма, ‑ы, ж.
1. Тое, што і кучомка.
2. Пра пышныя, густыя валасы. Вузкі, прадаўгаваты твар [Бандарэнкі] зарос шчацінай, кучма цёмных валасоў на галаве як незавершаны стог. Навуменка. / Пра густую зелень. Лёгкі ветрык.. звінеў па зялёных кучмах стромкіх хвоек. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сыраві́зна ’усялякая зелень, прыдатная для ежы’, ’сырасць’, ’недавараная ежа’ (Нас.), ’што можна есці сырым, негатаваным’ (Сцяшк. Сл.), ’нябеленае льняное палатно’ (ашм., Нар. скарбы). Параўн. каш. sërov́izna ’недагатаванасць; свежасць, сырасць’. Да сыравы (гл.) з суф. ‑ізн‑а, параўн. сырызна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ва́рыва ’варэнне (працэс)’ (Юрч., Янк. I, БРС); ’агародныя расліны, што ўжываюцца да стравы’ (КЭС); ’гародніна’ (Шат., Касп., Янк. БП, Др.-Падб., Янк. I, 47); ’сцяблы і лісце буракоў’ (ДБА, 868, Бяльк., Касп., Гарэц., Юрч.); ’буракі’ (Касп.), у дыял. ва́ріво, ва́рэво, ва́рво, ва́рыво (гл. Вештарт, Лекс. Палесся, 129). Укр. ва́рево, ва́риво ’вараная страва; квашаная гародніна’, рус. ва́рево ’вараная страва’; ’гародніна, зелень; гародніна, прыгатоўленая на зіму’, польск. warzywa ’гародніна, зелень’ і г. д. Слав. *varivo (да вары́ць); агляд слав. форм і значэнняў Вештарт (Лекс. Палесся, 130–131; там жа і меркаванні пра магчымы шлях семантычнага развіцця). Да адлюстравання *varivo ў ст.-бел. мове гл. Казачонак, Весці АН БССР, 1975, № З, 117–118.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)