перапрэ́гчы, ‑прагу, ‑пражэш, ‑пража; ‑пражом, ‑пражаце, ‑прагуць; пр. перапрог, ‑прагла і ‑прагла, ‑прагла і ‑прагло; заг. перапражы; зак., каго-што.
Запрэгчы іначай або ў што‑н. другое (аднаго і таго ж каня, вала і пад.). Перапрэгчы коней з плуга ў бараку. // Запрэгчы іншага, другога (каня, вала і пад.). [Камісар:] «У Лазавенкі замяні коней. Назад — перапражэш». Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спрэ́гчыся¹, спрагу́ся, спражэ́шся, спражэ́цца; спражо́мся, спражаце́ся, спрагу́цца; спро́гся, спрэ́глася; спражы́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Запрэгчы разам (пра коней, валоў і пад.).
2. перан. Аб’яднацца для выканання якой-н. справы (разм.).
|| незак. спрага́цца, -а́ецца; -а́емся, -а́ецеся, -а́юцца (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падпрэ́гчы, ‑прагу, ‑пражэш, ‑пражэ; ‑пражом, ‑пражаце; пр. падпрог, ‑прагла і ‑прагла, ‑прагла і ‑прагло; заг. падпражы; зак., каго.
Запрэгчы дадаткова да ўжо запрэжанай жывёліны; прыпрэгчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырохко́нны, ‑ая, ‑ае.
У які можна запрэгчы чатырох коней; запрэжаны чатырма коньмі. На запушчанскім дзядзінцы, каля дабітай да ручкі старой чатырохконнай калымагі.. касцы спыніліся. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запрэ́жаны
1. впряжённый, запряжённый; зало́женный;
2. перен., разг. запряжённый, впряжённый;
1, 2 см. запрэ́гчы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запрага́ць несов.
1. впряга́ть, запряга́ть; закла́дывать;
2. перен., разг. запряга́ть, впряга́ть;
1, 2 см. запрэ́гчы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запрэ́гчыся, ‑прагуся, ‑пражэшся, ‑пражэцца; ‑пражомся, ‑пражацеся, ‑прагуцца; пр. запрогся, ‑прэглася і ‑праглася, ‑прэглася і ‑праглося; заг. запражыся; зак.
Разм.
1. Запрэгчы сябе ў што‑н.
2. Запрэгчы свайго каня, вала і пад. у што‑н. — Што, не запрагліся? Я так і знаў. Адны на ўсю вёску... Дзе кабыла? — .. [Юзік] узяў аброць у Тані.. Ён запражэ кабылу, і яны паедуць з усімі ў Карчаватку. Пташнікаў.
3. перан. Узяцца за цяжкую працяглую працу. — Запрогся ў воз — цягні, вязі! Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упрэ́гчы¹, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; -ро́г, -рэ́гла; -ражы́; -ро́жаны; зак., каго (што) у што.
Тое, што і запрэгчы.
У. каня ў калёсы.
|| незак. упрага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. упрэ́гчыся, -рагу́ся, -ражэ́шся, -ражэ́цца; -ражо́мся, -ражаце́ся, -рагу́цца; -ро́гся, -рэ́глася; -ражы́ся; зак.
У. ў работу (перан.: уключыцца ў доўгую, цяжкую работу; разм.); незак. упрага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спрэ́гчы 1, спрагу, спражэш, спражэ; спражом, спражаце, спрагуць; пр. спрог, спрэгла; заг. спражы; зак., каго.
Запрэгчы разам, у адну вупраж (коней, валоў і пад.).
спрэ́гчы 2, спрагу, спражэш, спражэ; спражом, спражаце, спрагуць; пр. спрог, спрагла; заг. спражы; зак., што.
Тое, што і спражыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пераза́ць ’сцёбаць, хвастаць’ (Нас.), піраза́ць ’біць’ (Рамз.), пірязну́ць ’выцяць, лупянуць’ (Юрч. СНЛ), смал. переза́ть ’хвастаць, сцябаць’, драг. спараза́тэ ’выцяць дубцом, завязкай фартуха’, укр. переза́ти ’падперазаць’ і, магчыма, серб.-харв. запре́зати ’запрэгчы’. З прасл. *perzati, утворанага з наз. *perzь ці прыназоўніка perz. Бел.-укр.-серб.-харв. ізалекса, утвораная, магчыма, пры ад’ідэацыі прасл. *(ob)pojasati (параўн. укр. опасувати(ся) ад запазычанай з польск. мовы асновы ‑пас‑ (Трубачоў, Проспект, 71–72). Гл. таксама апераза́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)