меда́ль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.
Знак у выглядзе круглай металічнай пласцінкі з якім-н. рэльефным адбіткам і надпісам, што выдаецца як узнагарода або ў памяць аб якой-н. падзеі.
М.
Францыска Скарыны.
Залаты м.
Памятны м.
◊
Адваротны бок медаля — адмоўны бок якой-н. справы.
|| прым. меда́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
золата... (а таксама залата...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае та значэнню: а) слову «золата», напрыклад: золатаздабыча, золатапрамысловасць; б) слову «залаты», напрыклад: золатавалосы, золатагаловы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлябо́к, ‑бка, м.
Памянш.-ласк. да хлеб. Працавітая рукой Засявае шнурок... Ой, радзі, божа мой, На пацеху хлябок! Купала. Хлябок — танюткай столачкай, Нібыта залаты. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распрацава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; зак., што.
1. Старанна апрацоўваючы, зрабіць прыгодным для чаго-н.
Р. поле.
2. Усебакова даследаваць, вывучыць.
Р. праблемнае пытанне.
3. Вычарпаць дзе-н. усю магчымую здабычу карысных выкапняў.
Залаты прыіск ужо распрацаваны.
|| незак. распрацо́ўваць, -ваю, -ваеш, -вае.
|| наз. распрацо́ўванне, -я і распрацо́ўка, -і, ДМ -цо́ўцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фонд, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Грашовыя сродкі або матэрыяльныя каштоўнасці дзяржавы, прадпрыемства і пад.
Ф. заработнай платы.
Залаты ф. (таксама перан.: лепшая частка чаго-н.).
2. Рэсурсы, запасы чаго-н.
Насенны ф.
Жыллёвы ф.
3. толькі мн. Каштоўныя паперы, якія даюць прыбытак.
Банкаўскія фонды.
|| прым. фо́ндавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узаемавы́ручка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
Узаемная выручка. Падполле зводзіць разам розных людзей. Потым яны на ўсё жыццё застаюцца сябрамі. Узаемавыручка і сяброўства — залаты закон падполля. Дзенісевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нару́чны, ‑ая, ‑ае.
Які надзяваецца на руку, носіцца на руцэ. Ваявода зірнуў на залаты наручны гадзіннік і адказаў: — Я думаю, што а трэцяй мы будзем у Пінску. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Злот, злоты ’польская грашовая адзінка’, адкуль ’манета вартасцю 15 кап’ (Нас., Бяльк.) і г. д. З польск. złoty ’грашовая адзінка (< ’залаты’, гл. золата). Злот, відаць, утварэнне назоўніка шляхам усячэння для падвядзення пад тып назвы іншых грашовых адзінак (рубель, дукат, талер і г. д.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шафра́нны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і шафранавы (у 3 знач.). Залаты і шафранны захад шырокай паласой дагараў за ляснымі волатамі. Караткевіч. Сонца свет ліе шафранны, У небе воблакі-лябёдкі. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зо́лата. Рус., укр. зо́лото, польск., серб.-луж. złoto, палаб. zlåtă, чэш., славац., zlato, славен. zlató, серб.-харв. зла̑то, балг. зла̀то, макед. злато. Ст.-слав. злато. Ст.-рус. золото (1339 г.). Ст.-бел. золото (Марч., дыс.), злото < польск. (Гіст. лекс., 92, XV ст.; Булыка, Запазыч.), злато < ст.-слав. Прасл. zolto < і.-е. *gʼhlo‑, *gʼhel‑: літ. дыял. žel̃tas ’залаты’, лат. zèlts ’золата, залаты’, ням. Gold ’тс’, ст.-інд. híranyam, ст.-іран. zaranya ’золата’. Шанскі, 2, З, 105; Фасмер, 2, 103–104; Махэк₂, 716; Скок, 3, 656–657; БЕР, 1, 644–645; Траўтман, 368; Покарны, 1, 430. Пра развіццё значэння ў ст.-бел. прыметніка золотый гл. Булахаў, Прыметнік, 3, 89–90.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)