смець, сме́ю, сме́еш, сме́е; незак., з інф.
1. Адважвацца, мець смеласць для чаго-н.
Не с. спрачацца.
2. Мець права на што-н.
Ніхто не смее парушаць закон.
◊
Не смей(це) (разм.) — строгая забарона што-н. рабіць.
|| зак. пасме́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эмба́рга, нескл., н.
Забарона дзяржаўнай уладай увозу ці вывазу за мяжу чаго‑н. (тавараў, каштоўнасцей). Эмбарга на лес. // Затрыманне суднаў і грузаў, якія належаць іншай дзяржаве, у сувязі з палітычнымі ўскладненнямі.
[Ісп. embargo.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канфіска́цыя, ‑і, ж.
Прымусовае бязвыплатнае адняцце грошай або маёмасці ў карысць дзяржавы. Канфіскацыя памешчыцкіх зямель. Канфіскацыя маёмасці. // Забарона карыстацца творамі друку, прадаваць іх. Канфіскацыя кнігі. □ Амаль усе нумары газеты падвяргаліся канфіскацыі паліцыяй. Шакун.
[Лац. confiscatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пераграшы́цца (пырыгрышы́тысь) ’перакусіць, з’есці трошкі’ (Клім.). Да пера- і грашы́ць > грэх (гл.) пры ад’ідэацыі рус., ц.-слав. прогрешение. Матывацыя: забарона прыняцця ежы і пітва да споведзі, у адваротным выпадку — грэх.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́та, нескл., н.
Забарона, адмена якіх‑н. рашэнняў. Права вета. □ На ідэі камунізма Не накласці вета, І прайшлі яны без візы Усе часціны свету. Дзяргай. Мы, разам з усімі народамі свету, На зброю агрэсіі — атамны гром Кладзём сваё двухсотмільённае вета. Танк.
[Ад лац. veto — забараняю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
а́рышт, ‑у, М ‑шце, м.
1. Узяцце пад варту; пазбаўленне волі. Трымаць пад арыштам. Зняць арышт. Пазбегнуць арышту.
2. Забарона распараджацца чым‑н., якая накладаецца судовымі органамі. Арышт маёмасці. Накласці арышт на маёмасць.
•••
Дамашні арышт — знаходжанне пад вартай у сябе дома.
[Ням. Arrest.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каменда́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Начальнік войск крэпасці або ўмацаванага раёна.
2. Вайсковы начальнік, які наглядае за дысцыплінай, парадкам і правільным нясеннем службы ў гарнізоне.
К. горада.
К. лагера.
3. Асоба, адказная за які-н. грамадскі будынак.
К. інтэрната.
|| прым. каменда́нцкі, -ая, -ае.
○
Каменданцкая гадзіна — забарона без спецыяльнага дазволу з’яўляцца на вуліцы населенага пункта ў пэўны час пры аб’яўленні ваеннага або асаднага становішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ве́та ’забарона, адмена якіх-небудзь рашэнняў’ (КТС, БРС). Паводле Крукоўскага, Уплыў, 80, запазычана з рус. мовы. У старабеларускіх помніках не адзначана; дзеяслоў ветовати ’пратэставаць, заяўляць’ (з XVI ст.) паходзіць са ст.-польск. wetować < лац. veto ’не дазваляю, забараняю’ (Булыка, Запазыч., 61; Брукнер, 607).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зака́з м.
1. зака́з, -зу м.;
2. (запрет) уст. забаро́на, -ны ж.;
◊
на зака́з на зака́з;
как по зака́зу як на зака́з;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прегражде́ние ср.
1. (действие) перагаро́джванне, -ння ср.; заступле́нне, -ння ср.; перапыне́нне, -ння ср.; забаро́на, -ны ж.;
2. (преграда) уст. перашко́да, -ды ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)