наддзю́бак, ‑бка, м.
Спец. Верхняя частка дзюбы. Дзюба складаецца з дзвюх частак — верхняй сківіцы, або наддзюбка, і ніжняй сківіцы, паддзюбка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паддзю́бак, ‑бка, м.
Спец. Ніжняя частка дзюбы. Дзюба складаецца з дзвюх частак — верхняй сківіцы, або наддзюбка, і ніжняй сківіцы, паддзюбка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зязю́лін, ‑а.
1. Які належыць зязюлі. Зязюліны яйцы. Зязюліна дзюба.
2. Як састаўная частка некаторых батанічных назваў. Зязюлін лён. Зязюліны слёзкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Клю́ва ’дзюба’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. кляваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзю́бка, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.
1. Памянш. да дзюба; тое, што і дзюба. Вераб’іха націкавала сабе белую курыную пярыну і ўзяла яе ў дзюбку. Колас. Дзюбку цягне з гнязда птушаня, просіць есці. Барадулін.
2. Тонкі завостраны канец чаго‑н., вастрыё. Зламаць дзюбку ў нажы. □ Дзюбкі куль абведзены чырвона-чорнымі паяскамі фарбы. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
загну́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад загнуць (у 1 знач.).
2. у знач. прым. Не прамы, выгнуты ўверх або ўніз. Загнутая дзюба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зоб ’валлё, валляк’ (Бяльк. 3). Рус. зоб, укр. уст. зоб ’тс’ (Жэлях.), ст.-польск. zob ’корм для птушак’, чэш. zob ’корм для птушак’, славац. zob ’дзюба; дзёўбанне’, н.-луж. zob ’дзюба’, славен. zȏb ’цвёрды корм’, серб.-харв. зо̑б ’гатунак жыта, авёс (на корм)’, балг. зоб ’зерне для корму жывёлы’. Ц.-слав. зобь ’авёс’. Ст.-рус. зобъ ’корм’ (XII∼XVI стст.), ’валлё’ (XVII ст.). Прасл. zobъ ’корм’, zobati ’есці’. Параўн. літ. *žė́beti ’есці’, лат. zebenieks ’мех з аўсом’, ст.-інд. já(m)bhate ’хапае’, ірл. gop ’рот, дзюба’, ням. Kiefer ’дзюба’, ст.-англ. cealf ’сківіца’. І.‑е. *gʼebh‑ ’дзюба, рот, есці’. Покарны (1, 382) сюды ж адносіць жабры (гл.). Шанскі, 2, З, 103; Фасмер, 2, 102; Махэк₂, 718; Скок, 3, 659–660; БЕР, 1, 650–651; Траўтман, 364.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хва́тка
1. хва́тка, -кі ж.;
2. (клюв) спец. дзю́ба, -бы ж.;
◊
мёртвая хва́тка мёртвая хва́тка;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Таўстадзю́бец ’крыжадзюб’ (ПСл). Да тоўсты і дзюба (гл.) з суф. ‑ец, што абазначае носьбіта прыкметы (ад *тоўстадзюбы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зю-зю-зю ’выклічнік для падзывання качак’ (смарг., Шатал.). Параўн. перм., вяцк., наўг. зю ’слова для адгону свіней’. Верагодна, скарачэнне ад дзюбаць, дзюба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)