Нясла́ва ’ганьба, абясслаўленне’ (Нас.; мін., Шн. 2), ніслава ’тс’ (Федар.), укр. неслава, польск. niesława ’тс’. Арэальны наватвор, гл. слава.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бесче́стье ср. га́ньба, -бы ж.; (оскорбление) знява́га, -гі ж.;
нанести́ бесче́стье знява́жыць го́нар, знясла́віць, зганьбава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зага́на ’недахоп’, ’выгавар’, дыял. маг. загу́на ’асуджэнне’ (Юрч.). Рус. смал. зага́на ’недахоп’, ’пакаранне’. Бязафіксны аддзеяслоўны (ад *заганіць, параўн. укр. зага́нити ’асудзіць’) назоўнік. Гл. ганьба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ніганьбі́тны ’паслухмяны, памяркоўны; нягрэблівы’ (Янк. 1). Да ганьбіць (гл. ганьба), у аснове семантыкі выраз не даваць ганьбы *не мець заганы’. Параўн. ганьбітны ’дэфектны’ (Сл. ЦРБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сарамата́ ’патаемныя часткі цела’ (Сл. ПЗБ), соромота́ ’палавыя органы’ (ТС), сарама́ценне ’тс’ (Байк. і Некр.), сарама́та ’сорам, ганьба’, сарама́ціць ’дакараць, выклікаючы пачуццё сораму’, ’ганьбіць, няславіць’ (КЭС). Да сорам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
позо́рище ср.
1. уст. відо́вішча, -ча ср.;
2. разг. (позор) га́ньба, -бы ж.; (бесславие) нясла́ва, -вы ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тэрмо́метр, ‑а, м.
Прыбор для вымярэння тэмпературы ў пэўных адзінках (градусах). [Наталля:] Пакажыце вашу тэмпературу. (Глядзіць на тэрмометр). Усё ў парадку. Я думала, ці можна вас адпраўляць. Крапіва. // перан. Пра тое, што вымярае, паказвае змены ў сферах грамадскага жыцця. [Фрэйда:] — Вялікі гонар быць на чырвонай дошцы. Вялікая ганьба — на чорнай. Чырвона-чорная дошка як бы тэрмометр нашай працы. Бядуля.
•••
Ставіць тэрмометр гл. ставіць.
[Ад грэч. thermē — цяпло, гарачыня і merteō — вымяраю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
поруга́ние ср., книжн. ганьбава́нне, -ння ср.; (позор) га́ньба, -бы ж.; (оскорбление) знява́га, -гі ж.;
отда́ть на поруга́ние адда́ць на га́ньбу (знява́гу, ганьбава́нне).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пагу́дка ’чутка, размова, звестка’ (ТСБМ, Яруш., Др.-Падб.), ’напеў, мелодыя, песня’ (ТСБМ), ’ганьба, асуджэнне’. Укр. погу́дка ’асуджэнне’, рус. погу́дка ’мелодыя, напеў, прыгаворка’. З суф. ‑ка ад пагудзець < гудзець (гл.). Параўн. яшчэ пагу́дзіць ’паганьбіць, асудзіць’ (Шат.), ’абсмяяць’ (Сл. ПЗБ), ’палаяць, пакрычаць’ (Сцяшк. МГ). Апошні дзеяслоў з польск. pogudzić ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
срам м.
1. со́рам, -му м., сарамата́, -ты́ ж.;
2. в знач. сказ. срам смотре́ть со́рам глядзе́ць;
◊
стыд и срам со́рам і га́ньба;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)