пучи́на ж.
1. (водоворот) вір, род. ві́ру м.;
ло́дку поглоти́ло пучи́ной ло́дку паглыну́ў вір;
2. (болотная) дрыгва́, -вы́ ж.;
3. (морская) бяздо́нне, -ння ср., бе́здань, -ні ж.;
вве́ргнуть в пучи́ну бе́дствий уцягну́ць у бяздо́нне (у бе́здань) бе́дстваў;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ліхта́рня, ‑і, ж.
Тое, што і ліхтар (у 1 знач.). Вір людскі скрозь заліў паясы тратуараў, Блішчаць вокны, ліхтарні ўгары зіхацяць. Багдановіч. Бацька засмяяўся. Устаў, апрануўся, пайшоў з ліхтарняю глядзець коней. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вадаве́рць ’вір’ (Гарэц.; Яруш.). Складанае слова: вада + вярцець ’круціць’. Рус. водоворот, макед. водовртеж, балг. водовъртеж ’тс’ дазваляюць меркаваць, што існавала праславянская складаная лексема са значэннем ’вір’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́мут ’вір’ (КТС). Гл. амут.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
водаваро́т, ‑у, М ‑роце, м.
Тое, што і вір. І ён паплыў, аддаўшыся на ўладу імклівай плыні і пеністым водаваротам ракі. Лынькоў. Яму зрабілася маркотна, што праляцела так многа год у вечным водавароце спраў. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Круч ’вір’ (Жд. 2). Гл. круча 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Калавора́т ’глыбокае месца ў рацэ, вір’ (жытк., Яшк.). Рус. пск. коловорот ’вір’, польск. kołowrót ’тс’, серб.-харв. ко̏ловрат ’тс’. Прасл. злучэнне kolo‑vortь (гл. кола і вярцець). Слаўскі (2, 372) мяркуе, што ў польск. мове значэнне ’вір’ (адзначала ўжо ў Ліндэ) з’яўляецца пераносным, думаецца, што гэта не так і прасл. лексема разам з тэрміналагічнымі значэннямі магла мець паралельную семему ’вір’, незалежную ад тэхнічных: пра гэта гаворыць, у прыватнасці, шырокі спектр значэнняў у слав. мовах разглядаемага слова, якія. натуральна, сведчаць аб полісемантычным яго характары. Параўн. калаўротак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аму́т ’вір’ (Касп.) < рус. омут. Апошняе да мутить.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пухі́р, ‑а, м.
1. Балючае ўздуцце скуры (ад апёку, трэння, укусу і пад.). На далонях ускочылі і палопаліся вадзяныя пухіры. Грахоўскі. [Мароз:] — Не быў жа я такі, не было ў мяне гэтай мяшчанскай далікатнай скуры, на якой ад дотыку крапівы ўсхопліваюцца пухіры. Лобан.
2. Тое, што і пузыр (у 1 знач.). Пачуць ён хоча голас мужны, Махнуць рукой на цёмны вір, Бо ў ім ты — бурбалка-пухір, Пакуль пануе звон ланцужны. Колас. Хваля.. разбіваецца з шумам, уся ў белых пухірах, якія растаюць у момант, і цяпер там, дзе былі яны, блакітны вір вады. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ку́мін, ку́міна вада ’вір’ (ТС). Параўн. кума (гл.) і куміна (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)