вычэ́сваць

‘выдаляць з валасоў грэбенем; апрацоўваць часаннем’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. вычэ́сваю вычэ́сваем
2-я ас. вычэ́сваеш вычэ́сваеце
3-я ас. вычэ́свае вычэ́сваюць
Прошлы час
м. вычэ́сваў вычэ́свалі
ж. вычэ́свала
н. вычэ́свала
Загадны лад
2-я ас. вычэ́свай вычэ́свайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час вычэ́сваючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

здаля́ць

‘аддаляць каго-небудзь; выдаляць што-небудзь; здымаць з пасады каго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. здаля́ю здаля́ем
2-я ас. здаля́еш здаля́еце
3-я ас. здаля́е здаля́юць
Прошлы час
м. здаля́ў здаля́лі
ж. здаля́ла
н. здаля́ла
Загадны лад
2-я ас. здаля́й здаля́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час здаля́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

змо́ргваць

‘маргаць, міргаць; рухам павек выдаляць што-небудзь з вока’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. змо́ргваю змо́ргваем
2-я ас. змо́ргваеш змо́ргваеце
3-я ас. змо́ргвае змо́ргваюць
Прошлы час
м. змо́ргваў змо́ргвалі
ж. змо́ргвала
н. змо́ргвала
Загадны лад
2-я ас. змо́ргвай змо́ргвайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час змо́ргваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дэгаржы́раваць

‘(у вытворчасці спіртнога) выдаліць (выдаляць) асадак са дна бутэлек (дэгаржыраваць віно і без прамога дапаўнення)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. дэгаржы́рую дэгаржы́руем
2-я ас. дэгаржы́руеш дэгаржы́руеце
3-я ас. дэгаржы́руе дэгаржы́руюць
Прошлы час
м. дэгаржы́раваў дэгаржы́равалі
ж. дэгаржы́равала
н. дэгаржы́равала
Загадны лад
2-я ас. дэгаржы́руй дэгаржы́руйце
Дзеепрыслоўе
цяп. час дэгаржы́руючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дэгаржы́раваць

‘(у вытворчасці спіртнога) выдаліць (выдаляць) асадак са дна бутэлек (дэгаржыраваць віно і без прамога дапаўнення)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. дэгаржы́рую дэгаржы́руем
2-я ас. дэгаржы́руеш дэгаржы́руеце
3-я ас. дэгаржы́руе дэгаржы́руюць
Прошлы час
м. дэгаржы́раваў дэгаржы́равалі
ж. дэгаржы́равала
н. дэгаржы́равала
Загадны лад
2-я ас. дэгаржы́руй дэгаржы́руйце
Дзеепрыслоўе
прош. час дэгаржы́раваўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

мятла́, -ы́, мн. мётлы і (з ліч. 2, 3, 4) мятлы́, мёцел і мётлаў, ж.

Прадмет гаспадарчага ўжытку для падмятання ў выглядзе насаджанага на палку пучка звязаных галінак.

◊

Ікаць мятлой (разм.) — груба выдаляць каго-н.

Пад мятлу (вымесці, вычысціць, з’есці) (разм.) — начыста, без астатку.

|| памянш. мяцёлка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Карнава́л (ТСБМ) ’перыяд часу ад каляд да масленіцы (Сцяшк.). Запазычанне з франц. carnaval, якое ў сваю чаргу з італ. carnevale (з лац. carnem levare ’выдаляць, пазбаўляцца мяса’). Параўн. польск. mięsopust ’пост’ (Брукнер, 220; Слаўскі, 2, 81).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

плява́цца, плююся, плюешся, плюецца; плюёмся, плюяцеся; незак.

1. Выкідваць, выдаляць з рота сліну, макроту і пад. Усё радзей і радзей выходзіў за вёску ў сасняк Захар’я, усё часцей і часцей кашляў і пляваўся крывёю. Пянкрат. // Пырскаць слінай у час размовы.

2. Пляваць адзін на аднаго.

3. перан. Выказваць нездавальненне чым‑н., абурэнне. Як ні пляваўся, ні лаяўся [дзед], а давялося на гэты раз схадзіць ужо ў сельсавет. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

удаля́ть несов.

1. (отдалять) аддаля́ць;

2. (заставлять уйти) выдаля́ць; (выпроваживать) выправа́джваць; (выводить) выво́дзіць; (выгонять) выганя́ць; (высылать) высыла́ць; (увольнять) звальня́ць; (исключать) выключа́ць;

3. (из организма, с какого-л. места и т. п.) выдаля́ць; (вырезать) выраза́ць; (отрезать) адраза́ць; (извлекать) выма́ць, дастава́ць; (вытаскивать) выця́гваць; (вырывать) вырыва́ць; (выводить) выво́дзіць; (уничтожать) знішча́ць; (убирать) прыма́ць, прыбіра́ць; (очищать) ачышча́ць;

4. (устранять) устараня́ць; (отстранять) адхіля́ць; (отодвигать) адсо́ўваць; (избавляться) пазбаўля́цца; см. удали́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Плява́ць ’выдаляць з рота сліну, макроту і пад.’ (ТСБМ). Да плю́ваць (гл.), якое (з прасл. *pju‑va‑ti) з’яўляецца ітэратыўным ад *pjъv‑a‑ti > ст.-слав. пльвати, ст.-чэш. pľvati, польск. plwać, рус. плевать. Мяккае лʼ у гэтых формах не эпентэтычнае, а з’явілася паводле аналогіі з *blьvati > бляваць (гл.) (Махэк₂, 461; Фасмер, 3, 291; Банькоўскі, 2, 613) ці мае гукапераймальны характар (Брукнер, 419; Фасмер, 3, 291). Сюды ж: плёвалка ’плявальніца’ (Шат.) і, магчыма, плёваць ’біцца (пра сэрца)’ (брагін., Мат. Гом.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)