байба́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Стэпавая жывёліна атрада грызуноў, якая восень і зіму праводзіць у спячцы.
2. перан. Пра непаваротлівага, гультаяватага чалавека (разм.).
|| прым. байбако́вы, -ая, -ае (да 1 знач.) і байба́цкі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
натхні́ць, -ню́, -ні́ш, -ні́ць; -нім, -ніце́, -ня́ць; -нёны; зак., каго-што.
1. Выклікаць натхненне, творчы ўздым.
Залатая восень натхняе паэтаў.
2. Выклікаць душэўны ўздым, заахвоціць да якіх-н. дзеянняў
Н. на напісанне верша.
Н. на подзвіг.
|| незак. натхня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тым, часц. ўзмацн.
1. Ужыв. з прыметнікамі і прыслоўямі вышэйшай ступені, каб падкрэсліць большую ступень праяўлення прыметы.
2. У спалучэнні са злучнікам «чым» выкарыстоўваецца ў складаных сказах з даданымі супастаўляльнымі.
Чым бліжэй восень, тым карацейшыя дні.
Чым госць радзейшы, тым мілейшы (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адквітне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Скончыць цвісці; адцвісці. Даўно адквітнелі каштаны І восень апала з дубоў. Прыходзька. // Пражыць маладыя гады, страціць свежасць; пастарэць. Часам сумна становіцца дужа, Што ўжо восень, завяла трава, І што ты адквітнела, як ружа. Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́зні, -яя, -яе.
1. Пра час дня, года, перыяд развіцця чаго-н.: які набліжаецца да свайго канца, ужо праходзіць.
П. вечар.
Позняя восень.
2. Які затрымаўся з наступленнем, запознены.
П. прыход.
Сёлета вясна позняя.
Позняе раскаянне.
3. Які паяўляецца пасля ўсіх іншых.
Познія кветкі.
Познія гатункі яблыкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
схварэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
Разм. Страціць здароўе ад шматлікіх хвароб. Дзядок зусім схварэў за восень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ На́зімка ’азімая пшаніца’ (Сцяшк.; брэсц., Нар. лекс.). Хутчэй за ўсё вынік семантычнай кандэнсацыі словазлучэння тыпу пшаніца на зіму (пасеяная) або са сцягнутага *назімая пшаніца, параўн. укр. назімий ’азімы’, такая мадэль з прыназоўнікам *na вядома і іншым славянскім мовам, параўн. серб.-харв. на́зиме ’парася да аднаго года’, назимац ’паршук’; іншае значэнне прыназоўніка (прэфікса) у в.- і н.-луж. nazyma ’восень’, першапачатковая семантыка ’ў напрамку зімы, паказваючы на зіму’ (Шустар-Шэўц, 13, 995), польск. дыял. nazima ’позняя восень’, параўн. налёцце ’будучы год’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дажджлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Багаты дажджом, з частымі дажджамі. Неба было шэрае, халоднае, нібы ў познюю дажджлівую восень. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сяго́летні ны́нешний, э́того го́да;
с. ўраджа́й — ны́нешний урожа́й, урожа́й э́того го́да;
~няя во́сень — ны́нешняя о́сень, о́сень э́того го́да
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бранзаве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Свяціцца, зіхацець колерам бронзы. Зноў бранзавеюць шышкі на ялінах, Зноў восень на бярэзніках ляжыць... Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)