дубе́ц, ‑бца, м.
Тонкі гібкі прут; розга. Біць дубцом. □ Дзімка перадаў Крывачубу вуду, рыбу, нанізаную на лазовы дубец, і бягом кінуўся да Сяргея. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́гам, прысл.
У тэмпе хады, не бягом. // Самым павольным алюрам. [Конь] павярнуў назад і пайшоў шагам. Якімовіч.
•••
Шагам марш! гл. марш 2 (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́бегчы, -бегу, -бежыш, -бежыць; -бежым, -бежыце, -бегуць; -бег, -гла; -бежы; зак.
1. Выйсці адкуль-н., накіравацца адкуль-н., куды-н., рухаючыся бягом.
В. з хаты.
З лесу выбег лось.
2. Выцечы адкуль-н. цераз край.
Выбегла малако з каструлі.
|| незак. выбяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пусці́цца, пушчу́ся, пу́сцішся, пу́сціцца; зак., у што і з інф.
1. Адправіцца куды-н.
П. ў далёкую дарогу. П. бягом.
2. Пачаць рабіць што-н. у адпаведнасці са значэннем назоўніка або інфінітыва.
П. ў скокі.
П. ў спрэчкі.
П. разважаць.
|| незак. пуска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
По́паўзкам ’паўзком’ (Нас.), по́паўзкі ’тс’ (Ян.), по́поўзом, у по́поўзок ’тс’ (ТС), по́пыўзкым (Бяльк.). Прыслоўе ад паўзці́ (гл.), параўн. бягом, бежкі і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уцячы́², уцяку́, уцячэ́ш, уцячэ́; уцячо́м, уцечаце́, уцяку́ць; уцёк, уцякла́, -ло́; уцячы́; зак.
1. Паспешліва пайсці адкуль-н., бягом накіравацца куды-н.
У. з дому.
2. Пайсці тайком адкуль-н., выратавацца ўцёкамі.
Мядзведзь зрабіў падкоп і ўцёк у лес.
У. з палону.
|| незак. уцяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыпусці́цца, -пушчу́ся, -пу́сцішся, -пу́сціцца; зак. (разм.).
1. Пайсці, пабегчы хутка; паскорыць хаду, крок; пачаць што-н. рабіць, пусціцца.
П. за кім-н. П. бягом.
П. ў скокі.
П. бегчы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і узмацніцца.
Дождж прыпусціўся.
|| незак. прыпуска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́гукнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак. і аднакр., што.
Гучна прамовіць, сказаць што‑н., выкрыкнуць. — Добра! — весела выгукнуў малы і кінуўся бягом за дзверы. Якімовіч. Амаль хорам сход выгукнуў тры прозвішчы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыгру́ніць ’прымусіць, змусіць; падагнаць; прымусіць хутчэй рабіць што-небудзь’ (Шат.). Да гру́ніць з той самай семантыкай. Сюды ж прысл. грунь, угру́нь ’бягом, вельмі хутка (бегчы)’ (Гарэц.), грунём ’вельмі хутка; бягом; бегчы з усёй моцы’ (барыс., бых., клім., бялын., Бяльк., Нар. сл., Нар. словатв.), якія працягваюць зыходнае для вытворных прасл. *grǫdnь ’асаблівы конскі алюр; рысь’ (ЭССЯ, 7, 148). Семантычнае развіццё можа выглядаць наступным чынам: ’конскі алюр’ → ’вельмі хуткі, імклівы рух’ → ’прымушэнне рабіць хутчэй’ і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ры́ссю, прысл.
1. Алюрам, сярэднім паміж галопам і шагам (пра каня). Конь бяжыць рыссю, і колы аж глушаць вуліцу. Баранавых.
2. Разм. Хутка, бягом. Па дарозе ад Нёмана рыссю ідзе сувязны. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)