Тараба́н 1 ’кош, сплецены з дранкі’ (Сл. Брэс.). Магчыма, ад тарабаніць 2, гл.
Тараба́н 2 ’барабан’ (Байк. і Некр.). Укр. тараба́н ’барабан; бразготка на шыю скаціне, што пасецца без дагляду’, рус. дыял. тараба́н ’барабан’, польск. taraban ’вялікі турэцкі барабан’. З тат. дараба́н ’барабан’ шляхам аглушэння пачатковага зычнага ў выніку дыстантнай асіміляцыі ўтворана бараба́н (Фасмер, 4, 20; ЕСУМ, 5, 517). Сюды ж тараба́н ’балбатун’ (Сцяшк. Сл.) як метафара або адваротны дэрыват ад тарабаніць 1, гл.
Тараба́н 3 ’музычны інструмент з 24 струнамі, які вісеў на грудзях; музыка надзяваў на пальцы адмысловыя кіпці і перабіраў струны’ (Варл.). Гл. тарбан.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бараба́ніць, -ню, -ніш, -ніць; незак.
1. Біць у барабан (у 1 знач.).
2. Часта і дробна стукаць па чым-н. (разм.).
Дождж барабаніць.
3. перан., што і без дап. Гучна, невыразна, без майстэрства гаварыць, чытаць, іграць на якім-н. інструменце.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цёрачны, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які мае адносіны да цёркі; прызначаны для расцірання, драбнення чаго‑н. Цёрачны барабан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бэ́нбан ’частка малатарні, дзе круцяцца цапы ды абіваюцца снапы’ (КЭС, лаг.). З польск. bęben ’барабан; барабан у малатарні’ (аб польскім слове гл. Слаўскі, 1, 31).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бараба́ншчык. Рус. бараба́нщик. Натуральна гэта слова можна лічыць вытворным ад бараба́н (гл.). Але ёсць думка, што гэта запазычанне з цюрк. *darabančy (ад daraban ’барабан’). Так Залеман (аб гэтым гл. ИОРЯС, 10, 2, 76). Сумняваецца Шанскі, 1, Б, 37 (лічыць, што тут утварэнне суфіксам ‑щик ад бараба́н). Цюрк. версію можа падтрымліваць укр. бараба́нчик ’барабаншчык’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наба́т, -а і -у, М -ба́це, м.
1. -у. Сігнал трывогі з выпадку якога-н. бедства, які падаецца пры дапамозе звона.
2. -а. Вялікі вайсковы барабан у Старажытнай Русі.
◊
Біць у набат — выклікаць трывогу, звяртаць увагу грамадства на што-н.
|| прым. наба́тны, -ая, -ае.
Н. звон.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
забубні́ць сов., разг.
1. (забить в бубен, барабан) забараба́нить;
2. перен. забубни́ть, забормота́ть; заворча́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́хкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Часта, раз за разам бухаць. Аркестр іграў факстрот, часта і гулка бухкаў барабан, звінелі і бразгаталі медныя талеркі. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тамбуры́н, ‑а, м.
1. Ударны народны музычны інструмент, род бубна (пашыраны на поўдні Еўропы).
2. Барабан з падоўжаным корпусам (пашыраны на поўдні Францыі, у Правансе).
[Іт. tamburino.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тулумба́с ‘старажытны ударны інструмент’ (ТСБМ), таламба́с ‘літаўра’ (Ласт.). У якасці зыходнага лічыцца тур. tulumbaz ‘бубнач, барабаншчык’ (Фасмер, 4, 118; ЕСУМ, 5, 673); хутчэй за ўсё, праз укр. тулумба́с, таламба́с ‘тс’, польск. tułumbas, tołombas, tołumbas ‘турэцкі вайсковы барабан’, параўн. таксама серб.- харв. таламба́с ‘літаўра, барабан’, якое лічыцца балканскім турцызмам (Скок, 3, 437).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)