мура́шнік, -а, мн. -і, -аў, м.
Надземная частка жылля мурашак у выглядзе конусападобнай кучы з зямлі, ігліцы і інш.
Ахоўваць мурашнікі.
Людскі м. (перан.: аб мностве людзей, якія рухаюцца, мітусяцца).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ахо́ўванне ср.
1. охране́ние;
2. оберега́ние; огражде́ние; защи́та;
1, 2 см. ахо́ўваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ва́рта¹, -ы, ДМ -рце, ж.
1. Група людзей, прызначаная ахоўваць каго-, што-н.
Паставіць варту.
2. Вартаванне, абавязкі па ахове чаго-н.
Заступіць на варту.
3. Пункт вартавання, пост.
Паставіць на варту.
◊
Быць на варце — ахоўваць, абараняць што-н.
На варце чаго (быць або стаяць; высок.) — ахоўваючы і абараняючы што-н.
На варту чаго (высок.) — на абарону.
Узяць пад варту — арыштаваць.
|| прым. вартавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Вартавыя пункты.
Пад аховай вартавых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апяку́нстваваць, ‑ствую, ‑ствуеш, ‑ствуе; незак.
Быць апекуном. // перан. Клапаціцца аб кім‑, чым‑н., ахоўваць, абараняць каго‑, што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Га́ітыся ’марудзіць’ (Бесар.). Звязана з укр. га́ятися ’тс’, га́яти ’замаруджваць, затрымліваць’. Аб укр. слове падрабязна Рудніцкі (586), які знаходзіць сувязь гэтага дзеяслова з дзеясловам *gajiti ’даглядаць, ахоўваць і да т. п.’; пры гэтым ён не тлумачыць развіццё семантыкі, але яго этымалогія здаецца вельмі праўдападобнай. Можна так уявіць сабе семантычныя змены, што прывялі да значэння ’марудзіць’: ’даглядаць, ахоўваць’ — ’ахоўваць, рабіць старанна’ — ’рабіць старанна, марудзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Невароўны ’неасцярожны’ (брасл., Сл. ПЗБ). Ад варава́ць ’ахоўваць, зберагаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
огражда́ть несов.
1. уст. загаро́джваць, абгаро́джваць, агаро́джваць;
2. перен. (оберегать) засцерага́ць, ахо́ўваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
берагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; бяро́г, берагла́, -ло́; -ражы́; незак., каго-што.
1. Захоўваць, ашчадна расходаваць; марна не траціць.
Б. здароўе.
Б. кожную капейку.
2. Клапатліва ахоўваць каго-, што-н., засцерагаць ад чаго-н.
Б. тайну.
Б. дзіця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ахо́ва (БРС, Яруш.), ’захаванне ўкрывальніцтва’ (Гарэц.), ахоўваць, ахоўнік, ахавайца ’ахоўнік’ (Яруш.). Ад хаваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Берагчы́. Рус. бере́чь, укр. берегти́, ст.-слав. брѣшти брѣгѫ ’клапаціцца’, ст.-серб. бријѐћи бржем ’ахоўваць’. Прасл. bergti bergǫ, bergti bьrgǫ. І.‑е. *bhergh‑ ’берагчы, ахоўваць, клапаціцца’. Параўн. гоц. baírgan хаваць’, ням. bergen, літ. bir̃ginti ’берагчы’. Фасмер, 1, 153; Траўтман, 31; Бернекер, 49; Слаўскі, 1, 44; Праабражэнскі, 1, 24.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)