охладе́ть сов. (к кому-, чему-л.) асты́ць, стаць хало́дным.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пасты́ць, ‑стыне; зак.
1. Астыць, прастыць — пра ўсё, многае. — Там усё, мусіць, пастыла. Й падагрэю! Гурскі.
2. Стыць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
студзі́ць, студжу́, сту́дзіш, сту́дзіць; сту́джаны; незак., што.
1. Рабіць халодным, даваць астыць.
С. чай.
2. Марозіць, халадзіць; астуджваць, выпускаючы цяпло.
С. хату.
Холад студзіць ногі.
Апёкшыся на малацэ, і ваду будзеш с. (прыказка).
|| зак. астудзі́ць, астуджу́, асту́дзіш, асту́дзіць; асту́джаны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асты́лы
1. осты́вший;
2. перен. охладе́вший, охладе́лый, осты́вший;
1, 2 см. асты́ць 1, 3
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ахаладзе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Стаць халодным, астыць, ахалодаць. Халімон не звяртаў увагі на Патапчыка, а пакручваў прэнт датуль, пакуль ён не ахаладзеў, а тады зноў усунуў у горан. Чарнышэвіч.
2. перан. Страціць сілу пачуцця, свежасць ўспрымання; стаць абыякавым; астыць, ахалодаць. Настрой створаны, глеба гатова, марудзіць нельга, трэба сеяць, каб не спазніцца, каб не ахаладзеў запал і рашучасць. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ахлу́дзець ’астыць, адубець, стаць цвёрдым’ (КЭС. лаг.), охлу́дыты ’акачанець, астыць’ (Клім.). Ад хлуд, хлу́дзіна ’кій, дубец’, як адубець ’страціць гнуткасць (ад холаду)’ ад дуб, акалець ад кол і г. д., пры гэтым, аднак, цяжка вытлумачыць адрозненні ў націску; драг. хлуд ’акачаненне, здранцвенне; цурбан (у праклёнах)’ (Клім.) можа сведчыць пра другасную сувязь з хлуд ’кій’, параўн. рус. хлу́да ’немач, слабасць’, збліжанае Махэкам₂, 200, з чэш. chlouditi ’марыць (холадам)’, ст.-чэш. chlúditi слабець’; тады ад незафіксаванага *хлудзіць < *chlǫditi ’пазбаўляць сілы’; параўн. Ілліч–Світыч, ВЯ, 1961, 4, 94. Ці не сюды польск. ochłódnąć (на думку Брукнера, 180 «пазнейшае») замест ochłodnąć ці ochłonąć ’астыць, прыйсці да сябе пасля хвалявання’, для якога акрамя ўздзеяння формы chłód холад’ можна дапусціць уплыў бел. ахлудзець?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прахаладзі́цца, ‑ладжуся, ‑лодзішся, ‑лодзіцца; зак.
Астыць, асвяжыцца, выйшаўшы на паветра ці выпіўшы чаго‑н. халоднага. — Адзін рабіць будзе, а другі ў цянёк пад кусты пойдзе, прахаладзіцца. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акачане́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Астыць, змерзнуць; адубець. У галаве.. [дзеда Талаша] з явілася новая думка: садраць з воўка скуру, покі ён не акачанеў — гэта будзе дзедаў трафей. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ахаладзі́цца, -ладжу́ся, -ло́дзішся, -ло́дзіцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць халодным, халаднаватым, астыць.
Вада ў моры ахаладзілася.
2. Ахаладзіць сябе, сваё цела на паветры.
3. перан. Стаць абыякавым, спакойным, стрыманым у пачуццях.
|| незак. ахало́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца і ахаладжа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. ахаладжэ́нне, -я, н. і ахало́джванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прахало́да ’свежасць паветра’, про́халадзь ’халадок, умераны холад’ (ТСБМ). Укр. прохоло́да, рус. прохла́да ’тс’ (< ц.-слав. прохладъ ’прахалода, свежасць’; гл. Фасмер, 3, 385). Дэрыват з суф. ‑а ад прахалодаць ’астыць’, параўн. укр. прохолодати. Далей да холад, параўн. ахало́на (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)