адстая́цца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -то́іцца; зак.
1. Пра вадкасць: пастаяўшы, даць асадак.
2. перан. Канчаткова сфарміравацца (пра думкі, погляды).
Думка адстаялася, усё стала зразумелым.
|| незак. адсто́йвацца, -аецца (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адкла́ды, ‑аў; адз. няма.
Спец. Збор, асадак арганічных і неарганічных рэчываў у выніку іх паступовага намывання. Дэвонскія адклады.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асто́яцца, асто́юся, асто́ішся, асто́іцца; асто́йся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра вадкасць: стаць спакойным, перастаць калыхацца або, утварыўшы асадак, стаць празрыстым, чыстым.
Каламутная вада астоялася.
2. Утрымацца на нагах.
|| незак. асто́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
састо́ены, ‑ая, ‑ае.
Які пасля стаяння даў асадак. Састоены раствор. // Які, стоячы, дайшоў да такой ступені, каб зверху сабралася смятана. Састоенае малако.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́шча, -ы, ж.
1. Густы асадак (стравы, раствору і пад.).
На дне засталася г.
Г. дзяцей не разганяе (прыказка).
2. Тое, што і гушчар.
3. Самае густое месца ў чым-н., цэнтр.
Уціснуцца ў самую гушчу натоўпу.
Быць у гушчы падзей (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
То́лаг ’падонкі, буза’ (Ласт.). Няясна; відаць, звязана са славац. talug ’гной у ране’, н.-луж. taług, tałog ’гной, гнойная маса’, серб.-харв. та́лог, tolȏg ’асадак, падонкі’, балг. та́лог ’асадак, ціна, іл’, макед. талог ’тс’. Прасл. *talogъ ’асадак’, якое звязваюць з *talъ ’талы, бясснежны’ (Шустар-Шэўц, 1496, гл. талы) і, магчыма, з *toliti ’паміраць; супакойваць’ (Бязлай, 4, 151), параўн. таліць 1, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
на́кіп, -у, м.
1. Пена, якая ўтвараецца на паверхні вадкасці пры кіпенні, а таксама цвёрды асадак на сценках пасуды, у якой што-н. кіпяцяць.
Н. на супе.
Н. у чайніку.
2. перан. Тое, што накіпела ў сэрцы, на душы; цяжкае пачуццё ад чаго-н. непрыемнага.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Му́шаль ’асадак’ (лід., Сл. ПЗБ). Няясна. Магчыма, да мусака (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
састо́яцца, ‑стоіцца; зак.
Пастаяўшы некаторы час, выдзеліць асадак (пра вадкасць). [Геня:] — Я чакаў, калі састоіцца вада. Якімовіч. // Стоячы, дайсці да такой ступені, каб зверху сабралася смятана (пра малако). Малако састоялася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фуз, ‑у, м.
Разм.
1. Асадак у чым‑н.; рознае смецце. У мутнай вадзе многа фузу. Жыта звеялі, а фуз застаўся. З шарсцянога фузу рабілі лямец. Як выцадзяць воск, застаецца адзін фуз. □ І за рэчку трэба брацца. Заплыла фузам. Лужанін.
2. перан. Негатыўны асадак на душы, непрыемны перажытак. Трэба абавязкова паехаць да сябра і крыху праветрыцца і скінуць той фуз, які патрошку пачынае ўжо набірацца. Колас. // Што‑н. нежыццёвае, непатрэбнае. Кампазітар, меней фузу, — Тромкай, брат, пра кукурузу. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)