працярпе́ць, ‑цярплю, ‑церпіш, ‑церпіць; зак.
Цярпліва перанесці што‑н.; перацярпець. Працярпець дзень без яды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Насёбы ’які носяць кожны дзень, у якім працуюць; не святочны (пра адзенне)’ (докш., Янк. Мат.). Ад пасьба ’нашэнне’, назоўнік ад насіць ’насіць, апранаць’, літаральна ’для насьбы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перазво́ (пырызво́) ’другі дзень вяселля, калі радня маладой прыяжджае ў дом да маладога’ (драг., М. Камісарчук, вусн. паведамл.). Прасл. рэгіяналізм *per‑zъv‑o. Да перазоў (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераці́ны ’памінкі’ (ветк., Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, звязана з укр. ператні ’перапынак’ ці змененае з мэтай табуізацыі дзесяціны ’памінкі на дзевяты дзень пасля смерці’ (< прасл. devątina).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Сунажа́ць, суножа́ць ’світаць; цямнець’ (ТС). Няясна. Да *суно́зіць, параўн. суноза (гл.), г. зн. ’злучаць (ноч і дзень)’? Аб сумяшчэнні значэнняў ’світаць’ і ’цямнець’ параўн. сутонне, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
база́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да базару. Базарная плошча. Базарны дзень.
2. Разм. Непрыстойны, грубы. Базарная размова. Базарная лаянка. // Блізкі да выдумак, плётак. Базарныя чуткі.
•••
Базарная баба гл. баба 1.
Грош цана (у базарны дзень) гл. цана.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нядзе́ля, ‑і, ж.
1. Сёмы дзень тыдня, агульны дзень адпачынку. Час бяжыць: вось толькі ўчора была субота, а сёння ўжо і нядзеля. Крапіва. Усе дні тыдня Аўгіня з нецярплівасцю чакае нядзелі. Бядуля.
2. Тое, што і тыдзень. Плылі ў турбоце дні, нядзелі. Колас.
•••
Вербная нядзеля — назва нядзелі за тыдзень да вялікадня.
Крывавая нядзеля — дзень расстрэлу царскім урадам мірнай дэманстрацыі рабочых у Пецярбургу 9 студзеня 1905 г.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сканда́льны, -ая, -ае.
1. Які з’яўляецца скандалам (у 1 знач.), які ганьбіць каго-н.
Скандальная гісторыя.
2. Які пастаянна робіць скандалы (у 2 знач.).
Скандальная асоба.
С. характар.
3. Які мае адносіны да скандалу.
С. дзень.
Скандальная хроніка газет (дзе апісана што-н. ганебнае).
|| наз. сканда́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сква́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; незак., што.
1. Пячы на агні сала.
С. свежаніну.
2. перан. і без дап. Паліць (пра сонца; разм.).
Цэлы дзень скварыць сонца.
|| зак. сасква́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны (да 1 знач.) і засква́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны (пра страву).
|| наз. сква́ранне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насту́пны, -ая, -ае.
1. Які наступае, настае непасрэдна пасля каго-, чаго-н.; бліжэйшы па чарзе.
Н. дзень.
Наступнае спатканне.
2. Які наступіў пазней за чым-н.; ніжэйназваны, ніжэйпрыведзены.
Прапанаваць н. план.
3. у знач. наз. насту́пнае, -ага, н. Тое, аб чым гаворыцца далей; вось што.
А затым адбылося н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)