спля́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак.
1. Сапсаваць што-н.; разбурыць, зруйнаваць.
Горад спляжылі ўшчэнт.
С. добрую касу.
2. што. Пра лес: вынішчыць, ссячы (разм.).
Будавалі дарогу і спляжылі ўвесь бярэзнік.
3. што. Вытаптаць, стаптаць; затаптаць, забрудзіць (разм.).
Каровы спляжылі жыта.
Усю пасцель спляжылі.
4. каго і без дап. Ударыць, пабіць (разм., груб.).
С. кіем па спіне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тра́сца, -ы, ж. (разм.).
1. Ліхаманка, малярыя.
2. перан. Ужыв. з адмоўным адценнем пры абазначэнні чаго-н. няпэўнага, невядомага і пад.
Якой трасцы яму трэба?
3. Ужыв. як лаянкавае слова.
Нічога ты там не знойдзеш.
Т.!
◊
Адна трасца (разм., незадав.) — усё роўна, без розніцы.
Трасца ў бок каму (разм., груб.) — пра пажаданне каму-н. чаго-н. дрэннага.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
увабра́ць, убяру́, убярэ́ш, убярэ́; убяро́м, убераце́, убяру́ць; увабра́ў, -ра́ла; убяры́; увабра́ны; зак.
1. што. Паступова паглынуць, уцягнуць, усмактаць у сябе.
Зямля ўвабрала ваду.
2. што. Заправіць, усунуць унутр чаго-н.
У. кашулю ў штаны.
3. што. З’есці без астатку (разм.).
У. місу капусты.
4. каго. Схапіць, захапіць (разм.).
Разведчыкі ўвабралі фашыста.
|| незак. убіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
штукава́ць, -ку́ю, -ку́еш, -ку́е; -ку́й; -кава́ны; незак., што.
1. Забіваючы, закладаючы, закрываць наглуха.
Ш. прабоіны.
2. Цыраваць, сшываць нябачным швом (спец.).
Ш. шоўк.
3. перан. і без дап. Выдумляць, майстраваць, вынаходзіць.
Што ты тут узяўся ш.?
|| зак. заштукава́ць, -ку́ю, -ку́еш, -ку́е; -ку́й; -кава́ны (да 1 і 2 знач.).
|| наз. штуко́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і штукава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
клёк (род. клёку) м., разг.
1. здра́вый смысл, рассу́док, ра́зум;
2. со́ки мн., си́лы мн.;
выця́гваць апо́шні к. — тяну́ть после́дние со́ки;
◊ не мець ~ку ў галаве́ — без царя́ в голове́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Батава́ць ’гаварыць; без злосці дакараць за які-небудзь учынак’ (ДАБМ, 921; карта № 320), ’наракаць’ (Янк. I). Здаецца, зыходзіць трэба з семантыкі ’дакараць’. Тады можна думаць пра метафарычнае паходжанне ад *батаваць ’біць, караць’ (бат ’бізун’; параўн. рус. батова́ть ’біць’) → ’дакараць’ → ’гаварыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гуза́ць ’вязаць снапы’, ’біць вяроўкай’ (Нас.). Да слав. *ǫz‑: *ęz‑ ’вязаць’ (гл. вяза́ць < *vęzati, гуж 1). Параўн. таксама Фасмер, 1, 471, і падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 7, 93–94 (але без бел. дзеяслова). Параўн. яшчэ ў Насовіча гуз ’вузел; сувязь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дубі́ца ’човен, выдаўбаны ў выглядзе карыта’ (Касп., Сл. паўн.-зах.). Параўн. рус. дыял. дуби́ца ’тс’. Паводле Трубачова (Эт. сл., 5, 91), да прасл. *dǫbica (< *dǫbъ ’дуб’), якое азначае розныя рэаліі (агляд матэрыялу ў Трубачова, там жа, але без бел. лексемы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мяшла́, мешла ’мешалка, лапатачка’ (чырвонае^, З нар. сл.). Да мяшаць (гл.). Здзіўляе ўтварэнне пры дапамозе суфікса ‑л‑α без галоснай асновы інфінітыва ‑а‑ (параўн. мяшилка, мёшалка). Відаць, пад уплывам балт. моў, параўн. літ. salias ’каромысел’, siūlas ’ніць’ (Атрэмбскі, Gram., 2, 102).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Несуво́рна (нісуворна) ’не ў згодзе’ (лід., Сл. бел. нар. фраз., 126). Пры незафіксаванай зыходнай форме без адмоўя, хутчэй за ўсё, да суворыць ’звязаць (у пару)’ (Сл. ПЗБ), параўн. чэш. nesvorne ’незгуртавана, нядружна’ пры svorny ’дружны’, гл. шворка, шворань і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)