цяса́к, цесака, м.
Халодная зброя ў выглядзе шырокага, вострага з абодвух бакоў клінка з крыжападобнай ручкай. Часта пад рукі трапляліся радавыя гітлераўцы, у якіх, акрамя цесакоў, нічога не было. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штрэйкбрэ́херства, ‑а, н.
Дзеянні штрэйкбрэхераў, накіраваныя на зрыў стачкі, забастоўкі. Улічыўшы сітуацыю ў краіне, дзе вельмі часта адбываліся забастоўкі, .. [містэр Лаяна] зрабіў спробу зарабіць на штрэйкбрэхерстве. Лынькоў. // перан. Здрадніцтва інтарэсам рабочага класа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Свісцёл ‘маркоўнік, Anthricus silvestris Hoffm.’ (ТС). Іншыя назвы стволле, ствольны цвет. Полыя сцёблы парасонавых раслін часта маюць назву дудка,; гл. Мяркулава, Очерки, 67. Тады свісцёл да свісцець; параўн. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ёкнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Аднакр. да ёкаць (у 1 знач.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сціснуцца, неспадзявана замерці ад чаго‑н. (пра сэрца). Ля дзвярэй адразу спаткаў барадаты швейцар з залатымі лампасамі і паглядзеў з такой ганарыстай важнасцю, што ў мяне ёкнула сэрца. Карпюк. Тады сэрца .. [Тамары] ёкнула, на нейкі момант спынілася, а потым закалацілася часта-часта. Васілёнак. / у безас. ужыв. Хлопцы пайшлі, а ў Макара ёкнула ў грудзях. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бутэ́лька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж.
1. Шкляная пасудзіна для вадкасцей, звычайна цыліндрычнай формы з вузкім горлам.
Б. ліманаду.
2. Старая руская мера вадкасцей, роўная 0,6 л.
◊
Заглядаць у бутэльку (разм., іран.) — часта выпіваць, напівацца.
Лезці ў бутэльку (разм., неадабр.) — злавацца на каго-н., звычайна беспадстаўна.
|| памянш. бутэ́лечка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. бутэ́лечны, -ая, -ае.
Бутэлечнае піва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
быва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Прыходзіць да каго-н., наведваць каго-н.
Часта б. у гасцях.
2. Знаходзіцца, прысутнічаць дзе-н.
Мала б. дома.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Здарацца, мець месца.
Маланка бывае і зімою.
4. 2 ас. адз. і мн. л.
быва́й(це). Форма развітання.
Бывайце, маладыя гады.
Бывайце здаровы.
◊
Як ні ў чым не бывала — як быццам нічога не здарылася.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аб’е́здзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.
1. што. Часта выязджаючы, пабываць у многіх месцах.
А. усю краіну.
2. каго. Прывучыць каня да язды, хадзіць пад сядлом.
А. жарэбчыка.
3. што. Абкатаць або зрабіць больш прыдатным, яздой праверыць машыну.
А. машыну.
4. што. Укатаць, зрабіць роўным, гладкім (пра дарогу).
|| незак. аб’язджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. аб’е́зд, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.)
Аб’езд хворых.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
удзяўбці́, удзяўбу́, удзяўбе́ш, удзяўбе́; удзяўбём, удзеўбяце́, удзяўбу́ць; удзёўб, удзяўбла́, -ло́; удзяўбі́; удзяўба́ны; зак.
1. Часта ўдараючы, разрыхліць, зрабіць паглыбленне ў чым-н.
Зямля так умерзла, што не ў. яе.
2. каго-што. Тое, што і удзеўбануць.
3. перан., што ў каго (што) або каму (разм.). Неаднаразова паўтараючы, заставіць цвёрда засвоіць, зразумець што-н.; убіць.
У. сабе ў галаву.
|| незак. удзёўбваць, -аю, -аеш, -ае (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хлю́паць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Утвараць харакгэрныя гукі, падобныя на хлюпат (пра ваду, вадкасць).
Пад нагамі хлюпала вада.
2. Рухацца, ісці па чым-н. вязкім, гразкім, утвараючы такія гукі.
Х. па гразі.
3. Плакаць, усхліпваючы.
4. 3 шумам, часта ўцягваць носам паветра пры насмарку, плачы.
Х. носам.
|| аднакр. хлю́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1, 3 і 4 знач.).
|| наз. хлю́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ча́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Невялікая шкляначка, часта на ножцы, прызначаная для піцця спіртных напіткаў.
2. Спіртное; выпіўка (разм.).
Ён ніколі не адказваўся ад чаркі.
|| памянш. ча́рачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. ча́рачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
◊
Глядзець у чарку (разм., іран.) — любіць выпіць.
Заглядаць у чарку (разм., іран.) — выпіваць.
Пад чаркай (разм.) — п’янаваты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)