пабра́ць, ‑бяру, ‑бярэш, ‑бярэ; ‑бяром, ‑бераце; зак., каго-што.
Узяць, забраць усё, многае або ўсіх, многіх. Пабраць усе рэчы. Пабраць усіх у палон. □ Людзі пабралі сваё дабро ды падаліся ў лес ад вайны хавацца. Якімовіч. [Люба:] Апусцела вёска. Усю моладзь пабралі. Каго на фронт, а каго ў турму. Козел.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
козырёк
1. (фуражки) казыро́к, -рка́ м., брыль, род. брыля́ м.;
взять (сде́лать) под козырёк воен. узя́ць пад казыро́к;
2. (навес) казыро́к, -рка́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
плени́ть сов.
1. (взять в плен) уст. узя́ць у пало́н; палані́ць, запалані́ць;
2. перен. палані́ць, запалані́ць; (очаровать) зачарава́ць; (привлечь) прыва́біць; (увлечь, захватить) захапі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
напра́мак, -мку, мн. -мкі, -мкаў, м.
1. Лінія руху, бок, у які накіраваны рух, дзеянне.
Ісці ў паўночным напрамку.
Змяніць н.
2. перан. Шлях развіцця чаго-н.
Н. развіцця краіны.
3. Участак фронту.
Баі на заходнім напрамку.
4. Грамадская, навуковая і інш. плынь.
Рэалістычны н. у літаратуры.
5. у знач. прысл. напра́мкам. У кірунку да чаго-н.
Пайсці напрамкам да лесу.
◊
Браць (узяць) напрамак — пачынаць рухацца, ісці ў якім-н. напрамку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падсу́нуць, -ну, -неш, -не; -су́нь; -нуты; зак.
1. каго-што. Пасунуўшы, наблізіць.
П. крэсла да стала.
2. каго-што. Засунуць пад што-н.
П. таз пад лаву.
3. што. Непрыметна падлажыць што-н.
П. запіску.
4. каго-што. Абмануўшы, прымусіць узяць што-н. дрэннае, непатрэбнае (разм.).
П. бракаваны тавар.
|| незак. падсо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. падсу́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься (да 1 знач.); незак. падсо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
старт, -у, М -рце, мн. -ы, -аў, м.
1. Момант пачатку спартыўных спаборніцтваў.
Узяць с. (пачаць спаборнічаць). Даць с. (даць знак да пачатку спаборніцтва).
2. Месца, адкуль пачынаюцца спаборніцтвы па хадзьбе, бегу, яздзе, плаванні.
С. знаходзіцца на другім канцы пляцоўкі.
3. Момант ўзлёту лятальнага апарата; месца, з якога праводзіцца яго ўзлёт.
4. перан. Пачатак чаго-н.
С. у навуцы пачаўся з цікавага артыкула.
|| прым. ста́ртавы, -ая, -ае.
Стартавая пляцоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апрабава́ць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак., што.
1. Узяць на выпрабаванне, паставіць на (пад) выпрабаванне, перш чым пачаць карыстацца (якім‑н. механізмам). Апрабаваць трактар. // Правесці аналіз, вызначыць якасць, змест чаго‑н. Апрабаваць руду.
2. Даць апрабацыю, афіцыйна ўхваліць на аснове праверкі або шырокага абмеркавання.
3. Спец. Правесці апрабацыю (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аблупі́ць, ‑луплю, ‑лупіш, ‑лупіць; зак., каго-што.
1. Зняць верхні слой; ачысціць ад кары, шкарлупін, скуры і пад. Аблупіць кару на дрэве. □ Аня аблупіла яйка, памакнула ў соль і падала Сашы. Шамякін.
2. перан. Абрабаваць, абабраць; узяць занадта дорага.
•••
Аблупіць як ліпку — тое, што і абадраць як ліпку (гл. абадраць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перасвіста́ць, ‑свішчу, ‑свішчаш, ‑свішча; зак., каго-што.
Разм. Узяць верх над кім‑, чым‑н. у свісце. Выскачыў Свістун з балота і кажа Івану: — Хто каго перасвішча, таго і грошы. Якімовіч. Заганарыўся ён [Салавей], Адзіным стаў лічыць сябе на свеце, Спяваў, гуляў, І не прыкмеціў, Як нейкі там Жаўрук яго перасвістаў. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зняць ’дастаць, здзець’. Рус. снять, укр. зня́ти, польск. zdjąć ’тс’, в.-луж. zjeć ’абагульніць, падвесці вынікі’, zejeć ’зняць’, н.-луж. zjeś ’зняць, забраць’, чэш. sejmouti, sníti, славац. sňať, славен. snę́ti, серб.-харв. сне́ти, сне̂ти, снијѐти, балг. снѝмам, снѐма ’тс’, макед. снема ’знікнуць’. Ст.-слав. сънѧти ’зняць’. Ст.-рус. съняти ’зняць’. Прэфіксальны дзеяслоў прасл. sъn‑ę‑ti, дзе корань ę‑/im‑/ьm‑, прадстаўлены ва узяць, прымаць, мець і інш., ‑n‑ — частка прэфікса. Не выключана, што бел. і ўкр. словы пад уплывам рус. Гл. мець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)