багамо́льня, ‑і, ж.
Уст. Памяшканне для малення. Аднакурснік пачаў шаптаць, што касцёл гэты пабудавалі ў 1395 годзе на месцы языч[ніц]кай багамольні жонкі князя Вітаўта. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
незапа́мятны, ‑ая, ‑ае.
Вельмі даўні. Ляжыць гэты белы камень тут з незапамятных часоў, і старыя кажуць, што ад яго і назва вёскі пайшла — Белая. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саста́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
Тое, што і састарэцца. Глядзіць на млынок-недарэку Млынар, што састарыцца змог, Як гэты замшэлы, гарбаты, Старанны работнік-млынок. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сэр, ‑а, м.
1. Тытул баранета ў Англіі; асоба, якая носіць гэты тытул.
2. Пачцівы зварот да мужчыны ў Англіі, ЗША і іншых англамоўных краінах.
[Англ. sir.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вато́ ’нядаўна, зусім нядаўна’ (Янк. II); ’хутка’ (Жд.: «Вато́ я вы́йду, пачака́й»). Здаецца, адпавядае рус. вот ’вось’ у розных дыял. формах: во́та, во́то. Не выключаецца і паходжанне ад *въ то (параўн. чэш. vtom ’у гэты момант; але вось; раптам’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Такі́-сякі́ ’нядобры, нікчэмны; некаторы’; ’нейкі’ (ТСБМ, Нас.), такі́‑гэткі (пра чалавека з заганамі) (Варл.). Гл. такі, сякі, гэты, перанос ’такі’ > ’дрэнны’ грунтуецца на эўфемізацыі, параўн. балг. такъ́в ’такі’ і ’дрэннай якасці’, серб. та̏кши ’горшы’, параўн. Огледна св., 71.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́ўчык ’назва птушкі’ (Бяльк., Сцяц), і́чык ’птушка (лясны свістун)’ (Мат. Гом.). Відаць, птушка Saxicola rubetra L. (Антропаў, дыс.). Гукапераймальнае: іў‑чык, параўн. прыклад у Сцяцко: «Гэты йіўчык усё кажа: іў‑чык‑іўчык‑чык, жыве ў балоце»; параўн. ечык, ёўчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
свярбе́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -бі́ць, незак.
1. Выклікаць адчуванне казытлівага болю, адчуваць гэты боль.
Ад крапівы пякуць і свярбяць ногі.
Цела свярбіць.
2. перан., безас. Пра неадольнае жаданне зрабіць што-н.
Цэлы дзень свярбела паехаць па грыбы.
◊
Рукі свярбяць (разм.) —
1) хочацца пабіцца;
2) хочацца прыкласці рукі да якой-н. справы.
Язык свярбіць у каго (разм.) — хто-н. не можа стрымацца, каб не сказаць што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
такі́¹, -а́я, -о́е, займ.
1. указ. Менавіта гэты, падобны да гэтага або да таго, пра які гаварылася раней ці гаворыцца далей.
Такая цёплая зіма ў нас упершыню.
Т. падручнік нам і патрэбны.
2. азнач. Ужыв. для ўзмацнення ступені якасці, уласцівасці.
Ён т. прыгожы.
Т. звонкі голас.
3. у знач. наз. тако́е, -о́га, н. Нешта, што звяртае на сябе ўвагу: смешнае, незвычайнае, страшнае і пад.
Што я такое сказаў?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ава́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае форму авала. Гэты пакой — пусты, авальнай формы, вышынёю ахоплівае два паверхі. Бядуля. Вакол рота на запалых шчоках прарэзаліся авальныя маршчыны. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)