Пазор ’час перад світаннем’ (Сцяшк. Сл.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад *пазорыць < зорыць (гл.), г. зн. ’час, калі становіцца відно’. Параўн. таксама наступнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Палу́чка ’заработная плата’ (ТСБМ). Новае запазычанне з рус. разм. полу́чка ’тс’. Дзеяслоў палуча́ць ’атрымліваць’, палучы́ць ’атрымаць’, відаць, таксама з рус. получи́ть.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пе́ршэ ’перш, першы раз’ (ТС), пэршэ ’перш-наперш’ (драг., Сл. ПЗБ). Да перш (гл.). Параўн. таксама польск. pierwsze, pierso ’першы раз’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прабі́тнік ’непаседа’ (Інстр.), прабітны ’пранырлівы’ (Мат. Гом.). Да прабіць. Параўн. таксама разбітым (гл.), рус. пробойный ’пранырлівы’, чэш. probity ’пранырлівы, пракуда; махляр’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пралётма ’хутка’ (Нас.). Ад праляцець з суф. ‑ма. Аб суфіксацыі гл. Карскі 2-3, 67. Параўн. таксама чэш. letmo ’мелькам, мімаходам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыгла́баць ’прыбраць да рук’ (Байк. і Некр.). Прэфіксальнае ўтварэнне да гла́баць ’забіраць, рабаваць’ (гл.). Гл. таксама ЕСУМ, 1, 518 (пад глаби́на).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ры́жыца ’асака’ (хойн.). Ад ры́жы (гл.) па колеры расліны або ад рэз́аць (гл.), параўн. рэская трава ’асака’. Параўн. таксама рэ́знік 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тра́йстка ’невялікі мяшок, сумка’ (Касп.). У выніку перастаноўкі ‑р‑ з тайстра ’кайстра, торба, клунак’ (гл.). Параўн. таксама кайстра 2 ’тс’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трубня́ ‘парахно (для абкурвання пчол)’ (Мат. Гом.). Слова няяснага паходжання (недакладнае прачытанне рукапіснага запісу *трухня?). Гл. таксама трухля ‘тс’ (Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зато́р 1, ‑у, м.
1. Скучанасць людзей, транспарту або іншых прадметаў, якія перамяшчаюцца ў адным напрамку, а таксама затрымка руху ў месцах такой скучанасці; пробка (у 2 знач.). Пранесліся савецкія бамбардзіроўшчыкі, неўзабаве ў галаве калоны пачуліся выбухі. Утварыўся затор. Гурскі. Каб рэгуліроўшчык ведаў, што там затор, «пробка», ён бы ўсе машыны пусціў у аб’езд, па другой вуліцы. Жычка. // Скопішча крыг на рацэ вясной, бярвення ў час лесасплаву і пад. Воддаль чуліся гулкія выбухі — гэта ўзрывалі заторы [лёду] ля моста і ніжэй па рацэ. Хадкевіч. Увесь лес, які ішоў з вярхоўяў ракі, трэба было прапусціць так, каб ні адно бервяно не засталося на беразе і каб не ўтваралася затораў. Чарнышэвіч.
2. перан. Разм. Затрымка ў рабоце. — Не вырас яшчэ свой лес, а таму і з будаўніцтвам заторы. Лупсякоў.
зато́р 2, ‑у і ‑а, м.
Спец.
1. ‑у. Сумесь, прызначаная для браджэння пры вырабе гарэлкі, піва і інш.
2. ‑а. Колькасць брагі, якая пераганяецца за адзін раз для атрымання гарэлкі, а таксама гарэлка, атрыманая ў выніку такой перагонкі. Радзівон выгнаў.. аж два заторы. Прыдалася гарэлка добрая. Сачанка. — Выгналі адзін затор, я хапануў першака — і мора па калена. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)