калі́, прысл. і злуч.

1. прысл. пыт. У які час?

К. ж вы прыйдзеце? К. гэта будзе?

2. прысл. неазнач. Калі-небудзь.

Ці чуў ты к. такое? 3. прысл. неазнач. У няпэўны будучы час. Заходзь к. да нас.

4. прысл. азнач. Ужыв. як абстрактнае абазначэнне часу (звычайна ў спалучэнні з часц. «вось»).

Вось к. мне трэба было вярнуцца.

5. злуч. часавы. Ужыв. ў пачатку даданага сказа і выражае:

а) частковае або поўнае супадзенне ў часе дзеяння галоўнага і даданага сказаў; у той час як.

К. ўзышло сонца, мы ўжо былі дома;

б) паслядоўнасць дзеяння; пасля таго як.

Я надта перапужалася, к. пачула такое;

в) паўтаральнасць дзеяння (часта са словамі «заўсёды», «кожны раз» і інш.).

Мы заўсёды рады, к. вы прыязджаеце да нас.

6. злуч. умоўны. Выражае рэальную ўмову здзяйснення, існавання чаго-н.

К. працаваць, дык працаваць.

К. глянеш з пагорка, то ўсё ўбачыш як на далоні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дарэ́мна нареч.

1. напра́сно, бесполе́зно, тще́тно, беспло́дно;

2. да́ром, беспла́тно;

1, 2 см. дарэ́мны;

д. тра́ціць час — зря теря́ть вре́мя;

ну, гэ́та д.! — ну, э́то зря, напра́сно;

д. хлеб е́сці — зря хлеб есть;

по́рах д. тра́ціць — по́рох да́ром тра́тить;

д. не про́йдзе — (што, каму) да́ром не обойдётся (что, кому)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адкасі́ць сов.

1. (кончить косьбу) откоси́ть;

2. (износиться в процессе косьбы) откоси́ть;

каса́ сваё ~сі́ла — коса́ своё откоси́ла;

3. (на каком-л. участке) откоси́ть;

а. траву́ ад град — откоси́ть траву́ у (во́зле) гряд;

4. (возместить косьбой) отрабо́тать на косьбе́;

я за гэ́та адкашу́ — я за э́то отрабо́таю на косьбе́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

звя́заны

1. прич., прил., в разн. знач. свя́занный; вы́вязанный;

2. прич., охот. состру́ненный;

3. прич., спец. сча́ленный, сплочённый;

1-3 см. звяза́ць;

4. прич. свя́занный, сопряжённый;

гэ́та спра́ва ~на з некато́рымі ця́жкасцяміэ́то де́ло свя́зано (сопряжено́) с не́которыми тру́дностями;

5. прил. (не свободный) свя́занный;

~ныя ру́хі — свя́занные движе́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здо́льны

1. спосо́бный; (обладающий талантом — ещё) дарови́тый;

з. ву́чань — спосо́бный учени́к;

гэ́та малады́ з. вучо́ныэ́то молодо́й дарови́тый учёный;

2. (на што и с инф.) спосо́бный;

стало́вая ~на прапусці́ць за дзень ты́сячу чалаве́к — столо́вая спосо́бна пропусти́ть в день ты́сячу челове́к;

з. на ўся́кія шту́кі — спосо́бен на вся́кие шту́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

задаво́ліць сов.

1. удовлетвори́ть; обеспе́чить;

з. прадпрые́мствы па́лівам — удовлетвори́ть предприя́тия то́пливом;

з. пакры́ўджанага — удовлетвори́ть оби́женного;

з. про́сьбу — удовлетвори́ть про́сьбу;

2. (што) удовлетвори́ть (чему);

з. патрабава́нні — удовлетвори́ть тре́бованиям;

3. (оказаться приемлемым) устро́ить, удовлетвори́ть;

гэ́та рабо́та мяне́ не мо́жа з.э́та рабо́та меня́ не мо́жет устро́ить (удовлетвори́ть);

4. (жажду, голод) утоли́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скарэ́й нареч. сравнит. ст., в разн. знач. скоре́е; быстре́е; побыстре́е;

чым с., тым лепш — чем скоре́е, тем лу́чше;

ён с. падо́бны на ма́ці, чым на ба́цьку — он скоре́е похо́ж на мать, чем на отца́;

гэ́та трэ́ба зрабі́ць с.э́то на́до сде́лать скоре́е (быстре́е, побыстре́е);

с. за ўсё — скоре́е всего́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сяк-та́к разг.

1. нареч. ко́е-ка́к, кой-ка́к;

ён сяк-та́к пераплы́ў раку́ — он ко́е-ка́к (кой-ка́к) переплы́л ре́ку;

2. в знач. сказ. (терпимо, сносно) так-ся́к; туда́-сюда́; куда́ ни шло́;

ну гэ́та яшчэ́ сяк-та́к — ну э́то ещё так-ся́к (туда́-сюда́, куда́ ни шло́)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Абія́к, абіякі ’абутак на драўлянай падэшве’ (Сцяшк., Жд.), відаць, да а‑бій‑ак, гл. біць. Параўн., аднак, Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 151–152, які бачыць тут кальку з літ. apmuštìniai, apmuštìnes ’клумпы, драўляны абутак, абабіты скурай’. Даслоўны пераклад літоўскага слова ’абабітыя’. Гэта версія, відаць, больш верагодная. У яе карысць сведчыць лінгвагеаграфія. Польскі адпаведнік obijaki, obijańce толькі на Аўгустоўшчыне.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Адры́на ’будынак для сена, саломы, хлеў’ (Арх. ГУ, Янк. I), ’халодная пабудова, у якой захоўваюцца вазы, сані, сельскагаспадарчы інвентар’ (Янк. Мат., Сцяшк., Сцяшк. МГ), адрынь (Федар. VI), адрынец (Нас.), укр. одрина, рус. одрина ’тс’. Ці гэтыя словы звязаныя з прасл. одръ ’ложа, памост’? Гл. адзёр. Адрына мае звужаны арэал пашырэння. Гэта інавацыя або запазычанне з невядомай крыніцы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)