калі́, прысл. і злуч.
1. прысл. пыт. У які час?
К. ж вы прыйдзеце? К. гэта будзе?
2. прысл. неазнач. Калі-небудзь.
Ці чуў ты к. такое? 3. прысл. неазнач. У няпэўны будучы час. Заходзь к. да нас.
4. прысл. азнач. Ужыв. як абстрактнае абазначэнне часу (звычайна ў спалучэнні з часц. «вось»).
Вось к. мне трэба было вярнуцца.
5. злуч. часавы. Ужыв. ў пачатку даданага сказа і выражае:
а) частковае або поўнае супадзенне ў часе дзеяння галоўнага і даданага сказаў; у той час як.
К. ўзышло сонца, мы ўжо былі дома;
б) паслядоўнасць дзеяння; пасля таго як.
Я надта перапужалася, к. пачула такое;
в) паўтаральнасць дзеяння (часта са словамі «заўсёды», «кожны раз» і інш.).
Мы заўсёды рады, к. вы прыязджаеце да нас.
6. злуч. умоўны. Выражае рэальную ўмову здзяйснення, існавання чаго-н.
К. працаваць, дык працаваць.
К. глянеш з пагорка, то ўсё ўбачыш як на далоні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дарэ́мна нареч.
1. напра́сно, бесполе́зно, тще́тно, беспло́дно;
2. да́ром, беспла́тно;
1, 2 см. дарэ́мны;
◊ д. тра́ціць час — зря теря́ть вре́мя;
ну, гэ́та д.! — ну, э́то зря, напра́сно;
д. хлеб е́сці — зря хлеб есть;
по́рах д. тра́ціць — по́рох да́ром тра́тить;
д. не про́йдзе — (што, каму) да́ром не обойдётся (что, кому)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адкасі́ць сов.
1. (кончить косьбу) откоси́ть;
2. (износиться в процессе косьбы) откоси́ть;
каса́ сваё ~сі́ла — коса́ своё откоси́ла;
3. (на каком-л. участке) откоси́ть;
а. траву́ ад град — откоси́ть траву́ у (во́зле) гряд;
4. (возместить косьбой) отрабо́тать на косьбе́;
я за гэ́та адкашу́ — я за э́то отрабо́таю на косьбе́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
звя́заны
1. прич., прил., в разн. знач. свя́занный; вы́вязанный;
2. прич., охот. состру́ненный;
3. прич., спец. сча́ленный, сплочённый;
1-3 см. звяза́ць;
4. прич. свя́занный, сопряжённый;
гэ́та спра́ва ~на з некато́рымі ця́жкасцямі — э́то де́ло свя́зано (сопряжено́) с не́которыми тру́дностями;
5. прил. (не свободный) свя́занный;
~ныя ру́хі — свя́занные движе́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
здо́льны
1. спосо́бный; (обладающий талантом — ещё) дарови́тый;
з. ву́чань — спосо́бный учени́к;
гэ́та малады́ з. вучо́ны — э́то молодо́й дарови́тый учёный;
2. (на што и с инф.) спосо́бный;
стало́вая ~на прапусці́ць за дзень ты́сячу чалаве́к — столо́вая спосо́бна пропусти́ть в день ты́сячу челове́к;
з. на ўся́кія шту́кі — спосо́бен на вся́кие шту́ки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
задаво́ліць сов.
1. удовлетвори́ть; обеспе́чить;
з. прадпрые́мствы па́лівам — удовлетвори́ть предприя́тия то́пливом;
з. пакры́ўджанага — удовлетвори́ть оби́женного;
з. про́сьбу — удовлетвори́ть про́сьбу;
2. (што) удовлетвори́ть (чему);
з. патрабава́нні — удовлетвори́ть тре́бованиям;
3. (оказаться приемлемым) устро́ить, удовлетвори́ть;
гэ́та рабо́та мяне́ не мо́жа з. — э́та рабо́та меня́ не мо́жет устро́ить (удовлетвори́ть);
4. (жажду, голод) утоли́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скарэ́й нареч. сравнит. ст., в разн. знач. скоре́е; быстре́е; побыстре́е;
чым с., тым лепш — чем скоре́е, тем лу́чше;
ён с. падо́бны на ма́ці, чым на ба́цьку — он скоре́е похо́ж на мать, чем на отца́;
гэ́та трэ́ба зрабі́ць с. — э́то на́до сде́лать скоре́е (быстре́е, побыстре́е);
◊ с. за ўсё — скоре́е всего́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сяк-та́к разг.
1. нареч. ко́е-ка́к, кой-ка́к;
ён сяк-та́к пераплы́ў раку́ — он ко́е-ка́к (кой-ка́к) переплы́л ре́ку;
2. в знач. сказ. (терпимо, сносно) так-ся́к; туда́-сюда́; куда́ ни шло́;
ну гэ́та яшчэ́ сяк-та́к — ну э́то ещё так-ся́к (туда́-сюда́, куда́ ни шло́)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Абія́к, абіякі ’абутак на драўлянай падэшве’ (Сцяшк., Жд.), відаць, да а‑бій‑ак, гл. біць. Параўн., аднак, Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 151–152, які бачыць тут кальку з літ. apmuštìniai, apmuštìnes ’клумпы, драўляны абутак, абабіты скурай’. Даслоўны пераклад літоўскага слова ’абабітыя’. Гэта версія, відаць, больш верагодная. У яе карысць сведчыць лінгвагеаграфія. Польскі адпаведнік obijaki, obijańce толькі на Аўгустоўшчыне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адры́на ’будынак для сена, саломы, хлеў’ (Арх. ГУ, Янк. I), ’халодная пабудова, у якой захоўваюцца вазы, сані, сельскагаспадарчы інвентар’ (Янк. Мат., Сцяшк., Сцяшк. МГ), адрынь (Федар. VI), адрынец (Нас.), укр. одрина, рус. одрина ’тс’. Ці гэтыя словы звязаныя з прасл. одръ ’ложа, памост’? Гл. адзёр. Адрына мае звужаны арэал пашырэння. Гэта інавацыя або запазычанне з невядомай крыніцы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)