трыво́га, -і, ДМ -во́зе, ж.
1. Неспакой, моцнае душэўнае хваляванне, выкліканае страхам, небяспекай і пад.
Т. за лёс дзяцей.
2. Шум, перапалох, мітусня.
Усе крычалі, адчувалася моцная т.
3. Небяспечнае становішча, а таксама сігнал, які апавяшчае аб ім.
Паветраная т.
Пажарная т.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пужа́ка ’здань, прывід’ (ТС), пужайка ’вобарацень’: вуйдзе певень, а зойдзе пень (мазыр., Цыхун, вусн. паведамл.), пу́жално ’здань’ (ТС), пу́жалка ’пудзіла; здань прывід; застрашванне дзяцей’ (ТС). Ад пужаць ’палохаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
або́е (род. абаі́х) о́ба;
а. дзяце́й — о́ба ребёнка;
а. цяля́т — о́ба телёнка;
◊ а. рабо́е — погов. два сапога́ — па́ра
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
купа́нне ср., в разн. знач. купа́ние;
к. дзяце́й — купа́ние дете́й;
к. ў марско́й вадзе́ — купа́ние в морско́й воде́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падрыжа́ць сов., разг.
1. подрожа́ть; (от страха — ещё) потрясти́сь;
2. перен. подрожа́ть;
п. за дзяце́й — подрожа́ть за дете́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зва́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; зак., каго-што.
Разм. Прывабіць, спакусіць. [Юлю] ахапіў жах — гэта ж не хто, а яна звабіла дзяцей, завяла іх на каланчу... Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зрыгну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што і без дап.
Разм. Вывергнуць цераз рот са страўніка частку нядаўна прынятай ежы (пераважна пра грудных дзяцей).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасіраці́ць, ‑рачу, ‑роціш, ‑роціць; зак., каго.
Зрабіць сіротамі ўсіх, многіх. [Вораг] спапяліў нашы вёскі, пасіраціў нашых дзяцей, заліў нашу зямлю крывёю і слязамі нашага народа. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзіця́ і дзіцё, дзіцяці, ДМ дзіцяці, Т дзіцем і дзіцём, н.; мн. дзеці, дзяцей.
1. Малалетні хлопчык або дзяўчынка (ад нараджэння да падлеткавага ўзросту). Выхоўваць дзяцей. Дзеці дашкольнага ўзросту. □ Між вялікіх лазяць дзеці, Так, як мышы між снапоў. Крапіва. Дзіця не заплача — матка не здагадаецца. Прыказка. Дзе многа нянек, там дзіця без носа. Прыказка. // Пра наіўнага, нявопытнага чалавека. — [Паўлік] папаўся ў лапы агіднага чалавека. Ён жа яшчэ дзіця тады быў. Чорны.
2. Сын або дачка (незалежна ад узросту). Матчына сэрца гатова ўсім ахвяраваць дзеля любага дзіцяці свайго. Бядуля. Як сыдземся ўсе на свята — Васьмёра дзяцей дарослых — Становіцца цеснай хата Ад падарункаў розных. Гілевіч. // Дзіцяня ў жывёл, птушак. Жалобна ціўкала нейкая маленькая птушка, мабыць шукала сваіх сябровак ці дзяцей. Шамякін. І сава хваліць сваё дзіця. Прымаўка.
3. чаго. Пра чалавека, які засвоіў характэрныя рысы свайго асяроддзя, эпохі і пад. Дзіця свайго часу. □ Гэтыя дзеці вады хоць і жывуць морам, але рыбакамі назваць іх нельга. Маўр. Мы дзеці рэвалюцыі, Кастрычніка сыны! Дудар.
•••
Горкае (зялёнае) дзіця — пра наіўнага, нявопытнага маладога чалавека.
Не дзяцей хрысціць каму з кім гл. хрысціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жамярва́ ’галота (пра дзяцей)’ (Сцяц.). Утворана ад асновы жамяра́ 2 (гл.) з суфіксам ‑в‑a, які мае зборнае значэнне. Параўн. Карскі 2-3, 24; Сцяц., Афікс. наз., 202: дзятва, пацанва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)