Про́цераб ’месца, дзе высечаны лес; расцярэблены кусты’ (слаўг., Яшк.), про́церэб, про́тэрэб, про́терэб ’тс’ (Выг.; лук., Шатал.), ст.-бел. протеребокъ ’раскарчаванае месца; працярэблены ўчастак лесу’ (Ст.-бел. лексікон). Да церабіць (гл.), параўн. яшчэ выцераб.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тулі́цца, тулю́ся, ту́лішся, ту́ліцца; незак.
1. Гарнуцца, прыціскацца да каго-, чаго-н.
Дзіця туліцца да маці.
2. перан. Адчуваць большую прыязнасць да каго-н., быць больш адданым каму-н.
Хлопчык больш туліўся да бацькі.
3. Знаходзіць прытулак, прыстанішча дзе-н. у цеснаце.
У цеснай хаце тулілася сям’я з дзевяці чалавек.
4. перан. Размяшчацца, знаходзіцца дзе-н. у зацішным месцы.
Вёска тулілася каля лесу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пне́вішча, пне́ўе, пні́шча, пёння, пе́нішча, пне́шча, ст.-бел. пнеўшчыны ’месца, пакрытае пнямі, якое засталося ад ссечанага лесу; выкарчаваны лес’ (ТСБМ; Нас.; Сцяшк. МГ; Яўс.; люб., Сл. ПЗБ; Яшк.; Булахаў, Працы, 8). Да пень (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раска́ты мн. л. ’двухкалёсны воз для вывазу лесу’ (Касп.), ’калёсы (воз) для возкі бярвенняў’ (Бяльк., Мат. Маг.). Ад раскаці́ць ’расцягнуць, развесці’, першапачаткова ’расцягнуць пярэднюю і заднюю частку воза, каб павялічыць яго даўжыню’, гл. каціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гру́жаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад грузіць.
2. у знач. прым. З грузам, нагружаны. І Гусоўскі ніколі не мінае будкі, калі едзе, гружаны, з лесу. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́гар, ‑у; мн. вы́гары, ‑аў; м.
Участак лесу, балота, сенажаці, выпалены агнём, пажарам. Рэкі сталі позна, а на топкіх балотах асобныя выгары і цяпер дымяцца сіняй парай. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ракі́тнік, ‑у, м.
1. Зараснік ракіты, кусты ракіты. Цякла тут з лесу невялічка Травой заросшая крынічка, Абодва берагі каторай Лазняк, ракітнік абступалі. Колас.
2. Род кустоў сямейства матыльковых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
такса́цыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Устанаўленне таксы, расцэнак на што‑н., ацэнка чаго‑н.
2. Улік і матэрыяльная ацэнка лесу: вызначэнне запасаў драўніны, аб’ёму дрэў, прыросту і пад.
[Лац. taxatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паля́на ’роўная бязлесная прастора, невялікі луг на ускраіне або сярод лесу’ (ТСБМ, Бяльк.), паля́нка (Сл. ПЗБ), поля́нка ’невялікае поле сярод лесу’ (Выг., ТС), паля́нка ’абложная зямля’ (ДАБМ, 858). Рус., укр. поля́на, рус.-ц.-слав., сербск.-ц.-слав. полꙗна, польск. polana, чэш. polana, славац. poľana, серб.-харв. поља̀на ’раўніна’, славен. poljána ’раўніна, нізіна’, балг. поляна, прасл. polana. Ад поле (гл.) з суф. ‑ana (SP, 1, 132) (гл. таксама Фасмер, 3, 322; Махэк₂, 469; Міклашыч, 255; Праабражэнскі, 2, 91). Не звязана з палено, паліць, як мяркуе Тэррас (ZfSlPh, 19, 121).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́хань ’ворыва, ворная зямля’ (Яруш.; КЭС, лаг.), ’выкарчаваны ўчастак сярод лесу’ (ганц., Сл. ПЗБ), паханіца ’ворыва’ (віл., Сл. ПЗБ). Да пахаць (гл.). Аб суфіксе -нь (са значэннем ’прадмет, вынік дзеяння’) гл. Сцяцко, Афікс. наз., 58.⇉.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)