грамаце́й, ‑я, м.
Разм. Граматны чалавек. Маці пайшла да грамацея Мікіты Хадуна, які пісаў людзям «прашэнні», і адпісала аб новым прыбытку ў хаце. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заня́тасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан занятага. Нягледзячы на вечную сваю занятасць, знаходзіла маці час, каб агледзець яе, Любчыну, сукенку, прышыць адарваны гузік. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засупярэ́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
Разм. Пачаць супярэчыць. // Не пагадзіўшыся з кім‑, чым‑н., выказаць пярэчанне. — Шторм пачынаецца, сынок, — засупярэчыла маці, — нельга цяпер. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́рбачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Памянш. да торба; невялікая торба. [Міколка] ўзяў сваю старую школьную торбачку, якую пашыла яму маці. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускалма́ціцца, ‑мачуся, ‑мацішся, ‑маціцца; зак.
Стаць, зрабіцца калматым; узлахмаціцца, растрапацца. Чорныя бліскучыя валасы рассыпаліся, ускалмаціліся, але маці ні на што не звяртала ўвагі. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цясно́та, ‑ы, ДМ ‑ноце, ж.
Разм. Тое, што і цесната. Дзверы яе пакоя павінны быць заўсёды адчынены, каб маці не адчувала цясноты. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чыгу́нчык, ‑а, м.
Памянш. да чыгун (у 2 знач.); невялікі чыгун. Тым часам маці даставала Чыгунчык з печы, лыжку брала І верашчаку налівала. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штоме́сяц, прысл.
Кожны месяц. Жывы і здаровы Андрэй Барысавіч Чужакоў пісаў, што разумее, як цяжка маці матэрыяльна, і згодзен штомесяц высылаць ёй грошы. Мехаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разляле́цца ’разбалецца’ (лід., Сл. ПЗБ). Верагодны роднаснае з укр. ле́ле ’выклічнік для выражэння жалю, страху або здзіўлення’, леле́кати ’галасіць, стагнаць’, лелі́ти ’плакаць’, балг. ле́ле ’выклічнік для выражэння жалю, здзіўлення’, серб. ле̏ле ’тс’, харв. lelkati ’скардзіцца, стагнаць’, якія тлумачацца як утварэнні ад клічнай формы назоўніка ле́ля ’старэйшая жанчына, цётка, маці’. (ЭССЯ, 4, 103–105; ЕСУМ, 3, 216–217).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́чаха, ‑і, ДМ ‑часе і ма́чыха, ‑і, ДМ ‑чысе, ж.
Жонка бацькі ў адносінах да дзяцей ад папярэдняга шлюбу; няродная маці. Іна бліснула на мачаху злоснымі вачамі, але тая не заўважыла гэтага позірку, бо ўся яе ўвага была аддадзена Анатолю. Ваданосаў. Маці ў нас даўно ўжо няма, .. [бацька] гадаваў нас адзін, не пажадаўшы пасля яе смерці прывесці ў хату мачыху. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)