максі́м, ‑а, м.

Станковы кулямёт асобай канструкцыі. Ззаду за намі ідуць кулямётчыкі і па бруку ляскочуць жалезныя колы «максімаў». Галавач.

[Англ. maxim ад імя амерыканскага вынаходніка-інжынера Хайрэма Максіма.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пасло́ўны, ‑ая, ‑ае.

Які праводзіцца па словах; які праводзіцца з разліку за кожнае слова. Паслоўны падлік тэксту. Паслоўная аплата тэлеграм.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разу́цца, разуюся, разуешся, разуецца; зак.

Зняць са сваіх ног абутак. За мястэчкам [Ігнась] разуўся і босы пакрочыў па гарачым пяску. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раўню́ткі, ‑ая, ‑ае.

Вельмі роўны. Лёгка і мякка слізгаюць палазы, пакідаючы за сабой па некранутай белі дзве раўнюткія палосы. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ця́пнуць сов., разг.

1. однокр. тя́пнуть; см. ця́паць;

2. (зубами — о животных) тя́пнуть, хвати́ть;

ц. за штаны́ — тя́пнуть (хвати́ть) за штаны́;

3. (выпить спиртного) тя́пнуть, хвати́ть;

ц. гарэ́лкі — тя́пнуть во́дки;

4. (ударить) тя́пнуть;

ц. па галаве́ — тя́пнуть по голове́;

◊ ц. го́ра — тя́пнуть го́ря

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лёсткі, ‑так; адз. лёстка, ‑і, ДМ ‑тцы, ж.

Разм. Ліслівыя словы, усхваленні. П’юць за здароўе, па парадку, усіх прысутных за сталом, а графу лёсткі сцелюць гладка і славяць чуць не каралём. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спатыкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.

1. Зачапіўшыся за што-н. на бягу ці ідучы, страціць раўнавагу.

С. аб камень.

2. перан. Спыніць якое-н. дзеянне, перастаць рабіць што-н., натрапіўшы на перашкоды, цяжкасці (разм.).

Толькі б не с., чытаючы верш па памяці.

3. перан. Зрабіць памылку ў жыцці (разм.).

Быў выпадак, і я спатыкнуўся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ву́ха, -а, мн. ву́шы і (з ліч. 2, 3, 4) ву́хі, вушэ́й, н.

1. Орган слыху, а таксама вонкавая частка яго ў форме ракавіны.

Унутранае в.

Адмарозіць вушы.

Пачухаць за вухам.

Праваліцца па самыя вушы (вельмі глыбока). Тугаваты (тугі) на в. (глухаваты). На в. гаварыць (ціха, каля самага вуха таго, хто слухае). Міма вушэй прапусціць што-н. (пакінуць без увагі). В. рэжа або дзярэ (пра непрыемныя спевы, музыку; разм.). Не бачыць каму-н. каго-, што-н. як сваіх вушэй (ніколі не ўбачыць, не атрымаць; разм.). За вушы не адцягнеш каго-н. (вельмі падабацца каму-н. што-н.; разм.). Адным вухам (або краем вуха) чуў (не поўнасцю, без падрабязнасцей; разм.). І сцены вушы маюць (тут могуць падслухваць). Вушы наставіць (натапырыць) (пачаць прыслухоўвацца). Трымаць вушы востра (не быць вельмі даверлівым, быць асцярожным, пільным; разм.). У вушы ўвесці каму (падказаць каму-н. неабходнасць якога-н. дзеяння). Як у вуху (зацішна, цёпла).

2. перан., звычайна адз. Здольнасць успрымаць гукі.

Чуткае в. ў каго-н.

3. часцей мн. У цёплай шапцы-вушанцы — бакавыя адкідныя часткі.

Шапка з вушамі.

4. У некаторых прадметаў: бакавая частка, прыстасаванне для падвешвання, пад’ёму.

Вушы цэбра.

◊

І вухам не вядзе (разм.) — не звяртае ніякай увагі.

Па вушы закахацца (разм.) — вельмі моцна.

Па (самыя) вушы (разм.) — вельмі глыбока, многа, моцна; поўнасцю.

Па (самыя) вушы ўвайсці ў справу.

Дома работы па вушы.

Ні вуха ні рыла (не разумее, не ведае і пад.; разм.) — зусім нічога (не разумее, не ведае і пад.).

|| памянш. ву́шка, -а, мн. -і, -шак, н. (да 1 знач.).

За в. ды на сонейка (выкрыць, прыцягнуць да адказнасці каго-н.).

|| прым. вушны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Вушныя хваробы.

В. урач (па лячэнні вуха; разм.). Вушная ракавіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мо́ре прям., перен. мо́ра, -ра ср., мн. мо́ры, -раў;

вы́йти в мо́ре вы́йсці ў мо́ра;

◊

мо́ре кро́ви мо́ра крыві́;

ждать у мо́ря пого́ды чака́ць каля́ мо́ра паго́ды;

жите́йское мо́ре книжн., уст. жыццёвае мо́ра;

за мо́рем, за моря́ми уст. за мо́рам, за мо́рамі;

мо́ре по колено́ мо́ра па кале́на;

на дне мо́ря найти́ (сыска́ть), со дна мо́ря доста́ть на дне мо́ра знайсці́ (адшука́ць), са дна мо́ра даста́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пехаці́нец, ‑нца, м.

Воін пяхоты. Танкі ішлі наперадзе, услед за імі — пехацінцы. Мележ. Уздоўж ручая, маскіруючыся ў алешніку, адступалі пехацінцы; яны ішлі па адным, па два, уподбег, прыгнуўшыся, хоць ніхто не страляў. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)