тэзаімяні́ны, ‑аў; адз. няма.

Уст. Дзень імянінаў членаў царскай сям’і.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Мага́йбо ’дзень добры’ (паўд.-усх., КЭС, ТС) — працяг паўн.-укр. арэалу, дзе мага́й‑бі! < помага́й біг! ’дапамагай (Вам) бог!’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скле́рны ‘сыры, халодны’: сёння такі склерны дзень (Сцяшк. Сл.). Відаць, да склець (гл.) або сапсаванае рус. скве́рный, гл. скве́рня.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́ездзіць¹, -езджу, -ездзіш, -ездзіць; -езджаны; зак., што.

1. Ездзячы, пабываць у многіх месцах, аб’ездзіць.

Выездзіў паўсотні кіламетраў за дзень.

2. Утрамбаваць яздой, уездзіць.

Добра выезджаная дарога.

3. Ездзячы, дасягнуць якой-н. мэты (разм.).

Нічога мы сёння не выездзім.

|| незак. вые́зджваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адара́ць, -ару́, -арэ́ш, -арэ́; -аро́м, -араце́, -ару́ць; -ары́; -ара́ны; зак., што.

1. Папрацаваць пэўны час на ворыве; адпрацаваць на ворыве ўзамен за што-н.

А. цэлы дзень.

А. за доўг.

2. Узараць нанава поле, на якім загінулі пасевы.

|| незак. адво́рваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

нешчаслі́вы, -ая, -ае.

1. Які прыносіць няшчасце, гора; поўны няшчасця.

Н. дзень.

2. Такі, якому не дадзена шчасце, радасць.

Без маткі нешчаслівыя дзеткі (прыказка).

3. Які не прыносіць удачы.

Н. латарэйны білет.

4. Такі, якому не шанцуе, не спрыяе поспех.

Н. сапернік.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сонцастая́нне, ‑я, н.

Момант праходжання Сонца праз самую паўночную або самую паўднёвую кропку экліптыкі. Зімовае сонцастаянне (21–22 снежня, калі дзень пачынае большаць). Летняе сонцастаянне (21–22 чэрвеня, калі дзень пачынае меншаць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сяго́ння, сёння ’ў гэты дзень’: у знач. наз. сягоння ў сёння ’цяперашні дзень’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт., ЛА, 2), таксама сяго́дня, сяго́ня, сого́нні, сяга́нні, сяга́ння, сяга́ня, сяго́нечы, сяго́ніка, сяга́ніка ’тс’ (Шн. 1, Касп., Нас., Шат., Пятк. 2, Бяльк., Гіл., Федар. 4, Сл. ПЗБ), ст.-бел. сегоднꙗ ’тс’ (Альтбаўэр). Укр. сього́дні, рус. сего́дня ’тс’. Вынік сцягнення Р. скл. стараж.-рус. сего дьне < *сь дьнь ад указальнага займенніка *сь‑ і наз. *дьнь ’дзень’ з поўным прыпадабненнем д да н, гл. Карскі, 1, 351; Фасмер, 3, 589; Праабражэнскі, 1, 179; ESSJ SG, 2, 620; ЕСУМ, 5, 493. Гл. сёння, сяння.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

знойный

1. гара́чы, спяко́тны, прыпа́рны;

знойный день гара́чы (спяко́тны, прыпа́рны) дзень;

2. перен. (пылкий) па́лкі, гара́чы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прокоси́ть сов., в разн. знач. пракасі́ць;

прокоси́ть межу́ пракасі́ць мяжу́;

прокоси́ть весь день пракасі́ць уве́сь дзень.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)