паліэ́др, ‑а, м.
Спец. Геаметрычнае цела, абмежаванае з усіх бакоў плоскімі многавугольнікамі; шматграннік.
[Ад грэч. polyedros — мнагагранны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перыге́лій, ‑я, м.
Пункт найменшага аддалення арбіты якога‑н. нябеснага цела ад Сонца.
[Ад грэч. perí — вакол і hēlios — сонца.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прастро́міць, ‑міць; зак., каго-што.
Абл. Пранізаць. Пякучы боль прастроміў усё цела. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самагу́чны, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які ўтварае гукі ваганнямі свайго цела. Самагучныя музычныя інструменты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самакале́цтва, ‑а, н.
Наўмыснае пашкоджанне якога‑н. члена свайго цела, якой‑н. канечнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
членістано́гія, ‑іх.
Вышэйшы тып беспазваночных жывёл, цела і канечнасці якіх падзелены на членікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ту́ша ‘асвежаванае і выпатрашанае цела забітай жывёлы’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк.), ‘пра постаць, фігуру вялікага, поўнага чалавека’ (ТСБМ, Вруб.); туш ‘паўната, поўнае цела’: залезе бусало ў закуток, бу тая туш (ТС), ст.-бел. туша ‘сцягно, падрыхтаванае да ўжытку цела забітай жывёлы’: две тꙋшы мꙗса козлового (1552 г., ГСБМ). Параўн. укр. ту́ша, туша́, туш ‘тс’, рус. ту́ша ‘сцяг, цела забітай жывёлы’, польск. tusza ‘цела чалавека’, ‘паўната’. Апошняе лічыцца запазычаным у XVIII ст. з рус. ту́ша, чаму пярэчыць фіксацыя ў старабеларускай мове XVI ст. Слова звязваецца з тук, тыть, гл. Праабражэнскі, 2, 24; Гараеў, 381; Фасмер, 4, 129; Арол, 4, 123 (аналагічна да рус. крыша < крыть). Сумнеўна Якабсон (IJSLP, 1/2, 1953, 273) — з рус. ту́хнуть і Чарных (2, 274) — з рус. тощий. Відаць, запазычана з цюркскіх моў: параўн. тат., баш. түш ‘грудзінка’, тур. döş ‘бок; пярэдняя частка тушы’ (ЕСУМ, 5, 688; Борысь, 655).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гарачыня́, -і́, ж.
1. Гарачае, моцна нагрэтае паветра.
У хаце была г.
Ну і г. сёлета ў ліпені!
2. Цеплыня арганізма, выкліканая прылівам крыві ў час моцнага душэўнага ўзбуджэння.
Усё цела налілося гарачынёй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гіраско́п, -а, мн. -ы, -аў, м.
Прыбор у выглядзе вярчальнага цела на вертыкальнай восі, які служыць для падтрымання ў стане раўнавагі якіх-н. прадметаў.
Ваўчок зроблены па прынцыпе гіраскопа.
|| прым. гіраскапі́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
душ, -а і -у, м.
1. -а. Прыстасаванне для аблівання цела струменьчыкамі вады.
Мыцца пад душам.
2. -у. Сама працэдура аблівання такой прыладай.
Прыняць д.
|| прым. душавы́, -а́я, -о́е.
Д. павільён.
Душавая кабіна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)