жыццесцвярджа́льнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць жыццесцвярджальнага. Адной з асноўных мастацкіх асаблівасцей аповесці Хвядоса Шынклера «Сонца пад шпалы» з’яўляецца яе аптымізм, жыццесцвярджальнасць. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лу́шчыцца, ‑шчыцца; незак.
1. Лупіцца, здзірацца. Лушчыцца скура. □ Загарэў, бядак, ад сонца, Твар лушчыўся і ліняў. Колас.
2. Зал. да лушчыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падглядзе́ць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць.
Зак. да падглядаць (у 1 знач.). Падымалася ўгору высокая цёмная вадакачка, нібы стараючыся падглядзець усход сонца. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пастыда́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Абл. Пасаромецца. [Міхал:] — І не сядзі, як сыч. Сонца ўжо над хатай. Чалавека б чужога пастыдаўся. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўне́ба, н.
Палавіна неба. Паўнеба на захадзе было пакрыта агромністай цёмнай хмарай. Лынькоў. Пачало паказвацца сонца. Ранішняя зара ахапіла паўнеба. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сінады́чны, ‑ая, ‑ае.
У астраноміі — які мае адносіны да бачнага на небе размяшчэння нябесных цел адносна Сонца ці адносна адзін аднаго.
[Ад грэч. synodos — спалучэнне, збліжэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
храмасфе́ра, ‑ы, ж.
Спец. Адзін з слаёў сонечнай атмасферы, які можна бачыць у час зацьмення ў выглядзе яркага кольца вакол Сонца.
[Ад грэч. chrōma — колер, фарба і sphaira — шар.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
За́сень ’месца, закрытае ад сонца’, ’сенцы’. Рус. уладз., цвяр., пск., прыбалт. за́се́нь, серб.-харв. за́сен ’тс’. Ст.-рус. засѣнь ’цяністае месца’ (XVI ст.). Усх.-слав. (а з улікам серб.-харв., магчыма, прасл.) назоўнік з прэфіксальным за і каранёвым сѣнь (гл. сенцы). Значэнне ў далейшым разгалінавалася.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сляпу́чы, ‑ая, ‑ае.
Вельмі яркі, асляпляльны. Зверху праз густую сетку галля і лісця падалі мне на твар гарачыя, сляпучыя промні сонца. Сачанка. У небе свяціла яркае сонца, і ад лесу на сляпучы белы снег клаўся густы цёмны цень. Арабей. Дождж ліў так, што ўся зямля ў сляпучым святле бліскавіц укрывалася сінім мільгаценнем кропель. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
блакі́тнець, ‑ее; незак.
Станавіцца блакітным, набываць блакітны колер. А дзень усё блакітнеў, і сонца, ужо трошкі цёплае, пачало зіхацець на ствалах. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)