Лыча́к ’кароткая вяроўка з пятлёй (Бяльк., Нар. Гом.), рус. наўг., урал. лычаг ’вяроўка з лыка’, калін. лыча́га ’кара з ліпы’, укр. лича́к ’вяроўка з лыка’, ’лыганы лапаць’, ’абутак з лыка’. Да лыка 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стапта́цца, стопчацца; зак.
Знасіцца, збіцца, скрывіцца, стаць непрыгодным для носкі (пра абутак). У Мінску я адпачыў і набыў сабе новыя шчыблеты, бо старыя стапталіся дарэшты. Бажко. [Партызаны] зноў у дарозе. І ўдзень і ўначы ідзе дробны золкі дождж. Нізка над зямлёй бягуць свінцовыя хмары. Восень. Да ўсяго, вопратка наша парвалася, абутак стаптаўся. Дзенісевіч. // Стаць непрыгодным ад доўгага карыстання (пра тое, па чым ходзяць). Стаптаны дыван. □ Прыступкі ганка раней былі белыя, мармуровыя, ды, відаць, стапталіся: заменены гранітам. «Маладосць». // перан. Пастарэць, аслабець, змарнець. Ляцеў дамоў і дома заўважаў, Што ўжо зусім стапталася бабуля І пастарэў, і занядужаў бацька. Чэрня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кату́рн ’катурн’ (ТСБМ, БРС). Рус. кату́рны ’абутак антычных артыстаў’, укр. кот́урни, польск. koturny, чэш. kothurny, балг. коту́рна і г. д. У бел. мове, магчыма, непасрэднае запазычанне з рус. мовы. У рус. мове слова з’явілася ў канцы XVIII ст. (упершыню адзначаецца ў слоўніку ў 1803–1804 гг.). Паводле Шанскага, 2, К, 360, запазычанне з лац. або грэч. мовы. Параўн. ст.-грэч. назву κόθορνος ’высокі паляўнічы бот’, потым ’высокі абутак трагічных акцёраў’ (адсюль лац. cothurnus ’тс’). Гл. яшчэ Encyklopedie antiky. — Academia, Praha, 1974. с. 313; Lexikon der Antike. — Leipzig, 1979, с. 296–297.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апушы́ць, -шу́, -шы́ш, -шы́ць; -шы́м, -шыце́, -ша́ць; апу́шаны; зак., што.
1. Абшыць па краях футрам (адзенне, абутак).
А. паліто.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра снег, іней: зацерушыць, абсыпаць.
Іней апушыў дрэвы прысад.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрыць, акружыць пушком, чым-н. пушыстым.
|| незак. апу́шваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. апу́ха, -і, ДМ апу́се, ж. (да 1 знач.) і апу́шванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што. Тое, што і цягнуць (у 1, 2, 4, 6 і 13 знач.) з той розніцай, што цягаць абазначае шматразовае дзеянне, якое адбываецца ў розны час і ў розных напрамках.
2. каго-што. Красці.
Ліс цягае куранят.
3. што. Насіць доўгі час (пра адзенне, абутак; разм.).
Пяты год чаравікі цягае.
4. каго-што. Валачы па зямлі.
Ц. хустку па зямлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
панасі́ць, -нашу́, -но́сіш, -но́сіць; -но́шаны; зак.
1. каго-што. Перанесці з аднаго месца ў другое ўсіх, многіх ці ўсё, многае.
П. сена ў копы.
2. што. Давесці да непрыгоднага для нашэння стану (пра вопратку, абутак; разм.).
3. каго-што. Ходзячы на працягу якога-н. часу, патрымаць на руках каго-, што-н.
П. дзіця.
4. што. Пахадзіць у чым-н., у якім-н. адзенні.
П. сестрыну сукенку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ступа́к ‘ступня’ (Мат. Маг., Янк. 1, Сцяшк., Сцяшк. Сл., ТС), ‘ступня; мера даўжыні, роўная адной ступні’ (Сл. ПЗБ), ‘след каровы’ (жыт., Жыв. НС), ступакі́ ‘абутак без халяў’ (Нар. Гом.). Суфіксальнае ўтварэнне ад ступаць, гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Талму́ды ’рэчы (адзенне, абутак), кінутыя абы-дзе’ (Сл. рэг. лекс.), талму́ты ’адзенне’ (люб., Нар. словатв.). Да папярэдняга слова ў значэнні ’нешта заблытанае, паблытанае’, канец слова набліжаны з мэтай экспрэсіі да муды (гл.) або мута ’блытаніна’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гало́ш і (уст.) галёш, ‑а, м.
Гумавы абутак, які адзяваецца паверх другога абутку для засцярогі ад гразі, вады. [Пятрусь] нагой аб нагу скінуў з валёнкаў галошы, і, адзін па адным, яны мякка ляпнулі аб падлогу. Брыль.
•••
Пасадзіць у галош гл. пасадзіць.
Сесці ў галош гл. сесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
растапта́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад растаптаць.
2. у знач. прым. Які разнасіўся, стаў прасторным ад працяглай носкі (пра абутак). [Дзяўчына] была ў старых, растаптаных і незашнураваных туфлях на босую нагу. Чорны. Намёрз[л]ыя за дзень растаптаныя лапці растаюць, з іх нацякае невялікая лужынка. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)