суцэльназварны́, ‑ая, ‑ое.
Выкананы спосабам злучэння швоў толькі з дапамогай зваркі (без злучэння на балтах, на заклёпках і пад.). Суцэльназварныя судны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схітры́цца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
Разм. Непрыкметна для іншых змагчы зрабіць што‑н. на карысць сабе. Схітрыцца атрымаць кватэру без чаргі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
та́пкі, ‑пак; адз. тапка, ‑і, ДМ ‑пцы, ж.
Лёгкія туфлі без абцасаў. Скінуўшы тапкі, падкасаўшы штаны, .. [Яраш] пайшоў цераз ручай. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
транжы́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак., што.
Разм. Неразумна, без толку траціць (грошы, маёмасць і пад.). [Рахункаводу] не хочацца транжырыць калгасную капейку. Асіпенка.
[Ад фр. trancher — разразаць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уке́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., што і без дап.
Разм. Уцяміць, зразумець што‑н. Колькі ні тлумачылі, ён не мог укеміць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усёабды́мны, ‑ая, ‑ае.
Які ахоплівае, уключае ў сябе ўсё без выключэння. Усёабдымны наказ жыцця. // Які можа ўсё спасцігнуць, зразумець. Усёабдымны розум.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыкло́іда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Крывая лінія, што апісваецца пэўным пунктам круга, які коціцца без слізгання па нерухомай прамой лініі.
[Ад грэч. kykloeidēs — кругападобны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырвонагало́вы, ‑ая, ‑ае.
З чырвонай галавой, галоўкай. Цяжка сабе ўявіць наш веснавы беларускі лес без гэтага барабаннага пошчаку чырвонагаловых дзятлаў. Ігнаценка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нож нож, род. нажа́ м.;
перочи́нный нож сцізо́рык;
складно́й нож склада́нчык, склада́ны но́ж;
◊
быть на ножа́х быць на нажа́х;
э́то — нож в се́рдце гэ́та — нож у сэ́рца;
без ножа́ заре́зать без нажа́ зарэ́заць;
приста́ть с ножо́м к го́рлу прыста́ць з нажо́м да го́рла;
нож в спи́ну нож у спі́ну;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Рдза ’маланка без грому’ (брасл., ДАБМ, камент.; даўг., Сл. ПЗБ). Паланізаваная форма да ржа (гл.), параўн. польск. (у Летуве) rdza ’маланка без грому’, якое ў фразеалагізме rdza trzęsi, г. зн. rdzą trzęsi ’трасе іржу’ (Буга, Rinkt., 3, 431), з’яўляецца калькай з літ. rūda krečia ’трэсці іржу’, ’іржа трасе’ (Анікін, Из истории рус. сл. 165–166). Параўн. лат. rūsa ’іржа’ і ’бліскавіца, зарніца’. Аднак лінгвагеаграфія, параўн. рус. уладз. ржа ’зіхаценне, ззянне маланкі ноччу, калі, паводле павер’я, наліваецца жыта’, пярэчыць гэтаму. Хутчэй за ўсё, супольнае балтаславянскае ўтварэнне на базе міфалагічных уяўленняў аб тым, што маланка без грому спальвае (робіць чорнымі, іржавымі) плады і жыта, параўн. іржа ’галаўня (чорнае зерне ў коласе)’, а таксама палес. аріхава маланка ’маланка без грому’, якая паводле вераванняў, выпальвае ядра арэхаў і робіць іх чорнымі або пустымі; аналагічная сувязь ’маланка’ — ’арэх’ вядомая ва ўсіх славянскіх традыцыях, параўн. Слав. др., 2, 281–282.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)