недасы́паць, ‑плю, ‑плеш, ‑пле; зак., што і чаго.
Насыпаць не поўнасцю, менш, чым належыць. Недасыпаць збожжа ў засек.
недасыпа́ць 1, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак. да недаспаць.
недасыпа́ць 2, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак. да недасы́паць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагрэ́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад прагрэць.
2. у знач. прым. Які прагрэўся; поўнасцю нагрэты. Мартын Рыль, апёршыся на локаць, ляжыць на баку на прагрэтым дзірване. Колас. Востра запахла прагрэтым чабаром. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дапалі́ць, ‑палю, ‑паліш, ‑паліць; зак.
1. Скончыць паліць у чым‑н., выпаліць. Дапаліць у печы.
2. што. Скончыць паліць што‑н., спаліць поўнасцю. Дапаліць дровы. □ Град пабіў усё на полі, сонца рэшткі дапаліла. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сасса́ць, ‑есу, ‑ссеш, ‑ссе; ‑сеем, ‑ссяце; зак., каго-што.
1. Выссаць (якую‑н. вадкасць) поўнасцю, да канца. Сассаць малако.
2. і чаго. Адассаць некаторую колькасць якой‑н. вадкасці.
3. Знясіліць ссаннем. Кацяняты сассалі кашку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ныра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Поўнасцю апускацца ў ваду.
2. Лётаючы ў паветры, крута і хутка апускацца ўніз.
3. перан. Хутка знікаць з вачэй і зноў з’яўляцца (разм.).
Месяц зрэдку ныраў за воблакі.
4. У боксе: ухіляцца ад бакавых удараў праціўніка ў галаву.
|| аднакр. нырну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. ныра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́насіць, -нашу, -насіш, -насіць; -нашаны; зак.
1. што. Перанесці за некалькі прыёмаў усё, поўнасцю.
В. сена з балота.
2. каго. Пра маці: пранасіць у сабе да родаў.
В. дзіця.
3. перан., што. Абдумаць да поўнай яснасці, закончанасці.
В. новы замысел.
4. што. Выцерці, працерці ў выніку доўгага нашэння.
Вынашаны касцюм.
|| незак. выно́шваць, -аю, -аеш, -ае (да 2—4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аста́так, -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. Частка чаго-н., якая засталася нявыкарыстаная; рэшта.
А. матэрыі.
Астаткі абеду.
2. мн. Тое, што яшчэ збераглося, уцалела.
Расло некалькі бяроз — астаткі даўнейшых прысад.
3. мн. Адходы якога-н. вытворчага працэсу.
Нафтавыя астаткі.
4. Апошняя частка, астача чаго-н.
А. адпачынку.
А. жыцця.
◊
Да (без) астатку — поўнасцю, цалкам.
|| прым. аста́ткавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абгарну́ць, -гарну́, -го́рнеш, -го́рне; -гарні́; -го́рнены і -го́рнуты; зак., каго-што.
1. Абсыпаць чым-н. поўнасцю або часткова.
А. дрэўцы зямлёю.
2. Ахінуць, пакрыць чым-н. з усіх бакоў; укруціць у што-н.
А. дзіця коўдраю.
А. кнігу папераю.
3. перан. Абвалачы, закрыць з усіх бакоў.
Хмары абгарнулі неба.
|| незак. абго́ртваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. абго́ртванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пры́цьма, прыцьмом, прыцьмелі ’аніяк, зусім’ (ТС), прыть‑ MÓM ’поўнасцю, абсалютна’ (Клім.); параўн. укр. притьма, притьмом, притьмо ’як мага хутчэй, неадкладна’; ’надта, моцна, настойліва’; ’зусім, цалкам, поўнасцю, абсалютна, якраз, абавязкова, сапраўды’; ’канчаткова; напэўна, беспамылкова’, рус. дыял. притмом ’раптоўна, неадкладна, немінуча’. Усходнеславянскія арэальныя ўтварэнні на базе *pritęti (гл. прыцяць, цяць), для якіх рэканструюецца праформа *priіьп‑то (Карскі 2 — З, 67; Люканен, Восточнослав. и общ. яз., 119). Формы, што ўзыходзяць да Тв. скл., узніклі на аснове ўспрымання прыцьма як назоўніка або па аналогіі з іншымі прыслоўямі тыпу пры‑ цемкам, параўн. прыгнём ’змярканне’ (Нас.), прытьмом ’вечарам, на змярканні’ (Сл. Брэс.). Не выключаны ўплыў аналагічных формаў прыслоўяў ад прыць, прытны (гл.), параўн. прытном ’вельмі часта; усутыч’ (Стан.), прытнём ’хутка’ (З жыцця).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
невычарпа́льны, ‑ая, ‑ае.
Які практычна цяжка вычарпаць, выкарыстаць поўнасцю; вельмі багаты. Запасы ў атмасферы невычарпальныя. □ Сваёй назвай .. [Салігорск] абавязак невычарпальным скарбам калійнай і каменнай солі. «Маладосць». // Бязмежны. Невычарпальныя магчымасці. □ Энтузіязм камсамольцаў і моладзі быў невычарпальны. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)