шухце́ць
‘шалясцець, шапацець’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шухчу́ |
шухці́м |
| 2-я ас. |
шухці́ш |
шухціце́ |
| 3-я ас. |
шухці́ць |
шухця́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шухце́ў |
шухце́лі |
| ж. |
шухце́ла |
| н. |
шухце́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шухці́ |
шухці́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
шухцячы́ |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заша́ўкаць
‘пачаць шаўкаць - шамкаць, гаварыць невыразна, неразборліва, шапялявячы; шалясцець’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
заша́ўкаю |
заша́ўкаем |
| 2-я ас. |
заша́ўкаеш |
заша́ўкаеце |
| 3-я ас. |
заша́ўкае |
заша́ўкаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
заша́ўкаў |
заша́ўкалі |
| ж. |
заша́ўкала |
| н. |
заша́ўкала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
заша́ўкай |
заша́ўкайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
заша́ўкаўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зашалясце́ць, ‑ляшчу, ‑лясціш, ‑лясціць; зак.
Пачаць шалясцець. // Прашалясцець. Часамі зашалясціць на даху вецер, перабярэ сукі мёрзлага вішняку, дыхне ў акно і зноў стоміцца, сціхне. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адшалясце́ць, ‑лясціць; зак.
Кончыць шалясцець. Адшалясцеў барвовым лісцем кастрычнік, мінулі халодныя.. дні і ночы лістапада, пачаўся снежань. Сіўцоў. / у перан. ужыв. Дні прайшлі, адшалясцелі зоры На гарачых крыллях навальніц. Трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абшалё́стаць ’абабраць (плады), абкрасці’ (Сцяц., КТС, Міхневіч, вусн. паведамл.), гукапераймальнае да шалясцець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кусці́цца, ‑ціцца; незак.
Расці кустом, разгаліноўвацца ў выглядзе куста. Там расце лён-даўгунец, каласіцца высокае жыта, кусціцца кармавая бульба. Пестрак. Будуць свежым лісцем шалясцець бярозы, Будзе рунь кусціцца пышна па вясне! Васілёк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ашамо́так ’мяккі качан капусты’ (Жд.). Ад шаматаць ’шалясцець’, што ўзыходзіць да гукапераймальнага шам! (пра невыразны глухі гук).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шалахце́ць, ‑хчу, ‑хціш, ‑хціць; незак.
Разм. Шалясцець, шапацець. Узрушана шалахцела дзедаўская груша-дзічка. Лынькоў. Пад босымі нагамі шалахціць залатое лісце, суха патрэскваюць сучкі на мяккай аўчыне імху, кропелькамі крыві стракацяць у бруснічніку кіслыя ягадкі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пашало́хіваць ’шалясцець’ (Нас.), пашаляхцець ’патрэсці’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Да шалахцець ’мітусіцца, сноўдаць’ (паст., там жа), шалясцець ’шастаць, шамацець, шапацець’, шаласту‑ ны, шалястунэ, шэлестуны ’шамкі’ (Сл. ПЗБ) — (гл.). Усе — гукапераймальныя ўтварэнні, як укр. шелестіти, рус. шелестеть, шелестить, польск. szelest, szeleścić, чэш. šelestiti, славац. šelestiť і да т. п., а таксама ўкр. шерестіти, рус. шорох. Гэта інтэнсівы з суфіксам ‑st‑ ад гукапераймання, якое перадае ’шамаценне, шастанне’ (Міклашыч, 337; Махэк₂, 604; Фасмер, 4, 423).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лапане́ць, лопонёць ’лапатаць, шалясцець’ (ТС). Укр. ло- понути ’шпарка пабегчы, уцячы’ — тыповая палеская мена т > н у экспрэсіўных дзеясловах. Параўн. драг. стугонітэ∼ ∼стукотітэ. Да лопат (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)