Скава́ць ‘цкаваць’ (Сл. ПЗБ, Сцяц., Сцяшк. Сл., Скарбы). Гл. цкаваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цкава́нне ср., прям., перен. тра́вля ж.; см. цкава́ць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цкава́ны
1. прич. тра́вленный;
2. прил. тра́вленный;
1, 2 см. цкава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цкава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад цкаваць.
2. у знач. прым. Які падвяргаўся цкаванню. Цкаваны звер.
•••
Цкаваны воўк — пра чалавека, які зведаў усё, пабываў у розных жыццёвых пераплётах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трави́тьI несов.
1. (отравлять) труці́ць; атру́чваць; (истреблять — ещё) выво́дзіць;
2. охотн. гнаць, цкава́ць; (охотиться) палява́ць (на каго, на што; без дополнения);
3. перен. цкава́ць; (преследовать) не дава́ць спако́ю (каму, чаму); (мучить) му́чыць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Нацыкава́ць (нацыковаць) ’нацкаваць’ (Сл. ПЗБ). Да цкаваць (гл.), варыянты цыкаваць, цукавиць ’тс’, магчыма, пад уплывам цупаць ’нацкоўваць, напускаць (сабак)’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прычвара́цца ’прыдурвацца; прытварацца’ (брасл., даўг., Сл. ПЗБ), прычвораць ’выдумляць, вычвараць’ (ТС), сюды ж прычварыць ’цкаваць жывёлу сабакам’ (Шат.). Прыставачны дзеяслоў да чвэрыць (гл.). Параўн. яшчэ пачвара, вычвараць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́ськаць ’падбухторваць, павучаць; цкаваць’ (Яўс.). Ад вусь, усь ’вокліч, якім нацкоўваюць сабак’, рус. усь ’тс’, укр. усь ’тс’, па паходжанню алегра-форма ад кусь (‑кусі) (Булахоўскі, Труды ИРЯ, 1 (1949), 187; адносна суфіксацыі гл. Васілеўскі, Прадукт. тыпы, 67 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падгаворваць, падмаўляць, падвучваць, падвучаць, зводзіць; падбухторваць, бухторыць, падбіваць, пад'юджваць, баламуціць (разм.); цкаваць, нацкоўваць, падаграваць (перан.) □ падліваць масла ў агонь, падсыпаць жару
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
◎ Навушча́ць ’падбухторваць’ (калінк., Арх. ГУ). Укр. науща‑ ти ’навучаць, настаўляць; падгаворваць, падбухторваць’, рус. наущить ’падбухторваць’; усе са спалучэння на+усти (Фасмер, 3, 49), гл. вуста, што добра відаць у формах закончанага трывання: ст.-рус. наустити, рус. наустить ’угаварыць, падбух-торыць© укр. наустити ’падвучыць, падбухторыць’, семантычнае развіццё, відаць, ад ’пастаянна мець на вуснах’ — ’угаворваць’, як у рус. внушать ’намаўляць’, літаральна ’ўкладваць у вушы’. Не выключана сувязь з вуськаць ’падбухторваць; цкаваць’ (Яўс.), якое выводзяць з вусь, усь ’вокліч, якім нацкоўваюць сабак’ (што ў сваю чаргу з кусь ’тс’, гл. ЭСБМ, 2, 234) ці рус. науськать ’намовіць; паслаць’, якое Фасмер (там жа) лічыць расшырэннем з наустить; блізкасць беларускага і рускага слоў прымушае не пагадзіцца з апошнім меркаваннем, хутчэй за ўсё гэта другаснае збліжэнне, таксама як і збліжэнне з навучаць, што паўплывалі на семантыку слова. Роднаснае літ. äuscioti ’балбатаць, шаптаць’∼прасл. *ustjatiy гл. Трубачоў, Проспект, 36; Мартынаў, Лекс. Палесся, 14.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)