Метлюха́цца ’матляцца, хістацца’ (ТС). Да матла́ць (гл.). Параўн. рус. вяц., урал. метлеси́ть; свярдл., перм. метлеси́ться ’надакучліва матляцца перад вачыма’, урал. метлеши́ть ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

упэ́ўніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго.

Прымусіць паверыць у што‑н., пераканаць у чым‑н. [Чарноў] бачыў і разумеў, што Міхалу яго выбар не падабаецца, і стараўся як мага растлумачыць, упэўніць яго, што «Урал» добры конь. Васілевіч. Два наступныя допыты толькі ўпэўнілі капітана ў віноўнасці абодвух затрыманых. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Візі́ра ’прасека’ (светлаг., Мат. Гом.). Новаўтварэнне, да візірка1 (гл.). Параўн. рус. арханг., с.-урал. визира ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Жму́ціць ’скупіцца’ (Бялын., Яўс.). Рус. урал. жмути́ться ’тс’. Адсубстантыўны дзеяслоў ад наз. жмут2 з суфіксам ‑і‑ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ро́сказні ’несур’ёзныя расказы, якім не трэба давяраць’ (Растарг.). З рус. ро́ссказни ’небыль, байкі, выдумкі’, параўн. урал. расказня́ ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыцо́паць экспр. ’прыйсці’ (ТС). Параўн. рус. урал. прицо́паться ’прычапіцца, прывязацца’; ’падысці, далучыцца’; ’накінуцца на ежу’. Прэфіксальны дзеяслоў гукапераймальнага характару (гл. цо́паць, цоп).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ліхатня́ ’дурнота, глупства’, ’непрыемны выпадак’, ’заблытанасць’ (Нас.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑ня ад дзеяслова *ліхацець, параўн. укр. лихоти́тися ’рабіцца млосна’, лихоті́ти ’праклінаць, клясці’, рус. урал., сіб., амур. лихо́ти́ть ’нудзіць’, с.-урал. лихоти́ться ’прыхварнуць’, ст.-рус. лихотный (XI ст.) ’шалапутны’, лихоть ’адхіленне’, ст.-польск. lichocić ’даводзіць да нэндзы, вынішчаць, аслабляць’ (XVI ст.), lichotny ’дрэнны, ганебны, незаконны, подлы’, в.-луж. lichoćić ’займацца ліхвярствам’, чэш. lichotiti ’ліслівіць, хваліць’, славац. lichotiť ’дагаджаць’. Паўн.-прасл. lixotiti.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вяро́вачнік ’майстар, які ўе вяроўкі’ (БРС), рус. верёвочник: урал. ’той, хто цягне невад з вады’, гур’еўск. ’уладарнік невада’. Бел. лексема ўтворана ад прыметніка вяровачны і суф. ‑нік.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Жа́ранікі ’смажаная бульба’ (Мат. Гом.). Параўн. рус. урал. жа́реньки ’смажаныя піражкі’. Ад дзеепрыметніка жа́раны < жарыць1 (гл.) з дапамогай суфікса ‑ік. Параўн. укр. варе́ник ’вараны піражок’. Гл. жаронка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бае́ц, байца, м.

1. Удзельнік баёў; воін. Ідзі, баец, у жорсткі бой, Людзям пакутным памажы ты. Астрэйка. // Змагар за грамадскую справу. Яны байцы вялікай раці, Іх хата там, дзе ёсць прастор. Чарот. Яму [Мінску] сягоння безліч творчых спраў, Бо ён баец на мірным полі ратным. Хведаровіч.

2. Радавы ваеннаслужачы або партызан; салдат. Для пераможнага салюта. Якім байцоў Радзіма славіць, Мы ведалі, Урал магутны Даўно Руду ў мартэнах плавіць. Танк. [Намыснік Гані:] — Які ж з цябе баец арміі народных мсціўцаў. Грамовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)