уразуме́ты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад уразумець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усвядо́міць, -млю, -міш, -міць; -млены; зак.
Поўнасцю зразумець што-н.; уразумець.
У. неабходнасць чаго-н. У. сабе ўсе акалічнасці справы.
|| незак. усведамля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і усвядо́мліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. усведамле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Расшадо́баць ’уразумець, дайсці да сэнсу’ (слонім., Жыв. НС). Ад шадобаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уразуме́ты
1. по́нятый, пости́гнутый;
2. уяснённый;
3. осо́знанный;
1-3 см. уразуме́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уразуме́нне ср.
1. уразуме́ние, постиже́ние;
2. уясне́ние;
3. осозна́ние;
1-3 см. уразуме́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уразумява́ць несов.
1. уразумева́ть, понима́ть, постига́ть;
2. уясня́ть;
3. осознава́ть;
1-3 см. уразуме́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Недаўме́ць ’не разумець, недамысліваць’ (Мат. Маг.), недаўмі́ць ’недадумаць’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Сюды ж недаўменне ’здзіўленне, стан нерашучасці як вынік неразумення’ (ТСБМ), рус. маск. недоуме́ть ’не здолець, дрэнна зрабіць што-небудзь’. З не і даўме́ць ’дапяць, уразумець’, да ум ’розум’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раскуме́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і без дап.
Разм. Разгадаць, уразумець што‑н. Нарэшце і старая Арцюшыха раскумекала, у чым справа. Сабаленка. Спачатку, пакуль не разабраўся, усё здавалася як бы лепшым, калі ж раскумекаў, ды захацеў вярнуцца назад, ужо да Саветаў, — не ўдалося ў той час прабіцца дамоў з таго далёкага свету. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усвядо́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак., што.
Поўнасцю, да канца зразумець што‑н.; уразумець. Юнацтва планеты ўсвядоміла, што сёння ствараецца будучыня і для яго. «Маладосць». Адна справа ўсвядоміць з’яву, другая справа пазбыцца схільнасцей і звычак, якія ты ўвабраў з малаком маці. Карпюк. [Стасюню] падвялі да Кісялёва, і толькі цяпер яна поўнасцю ўсвядоміла ўсё, што адбылося. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ту́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; незак.
Разм. Напружваць мускулы, рабіць фізічныя намаганні. [Бамбала] траціць апошнія сілы, але ўсё-такі пнецца і тужыцца выцягнуць сеці. Скрыган. / у перан. ужыв. А побач другі малы «гейзер», амаль па паверхні, таксама тужыўся парадзіць ваду, але ў яго не хапала сілы, і ён толькі часам выпускаў з сябе сытыя бурбалкі. Караткевіч. // Сканцэнтроўваць увагу, думкі на чым‑н.; старацца прыпомніць што‑н. — Пачакай, як жа хлопчыка звалі, дай божа добрую памяць, — тужылася ўспомніць Хрысціна. Гурскі. Як ні тужыўся Змітрок уразумець, што хацела сказаць жонка ў час іхняй перапалкі, не зразумеў. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)