Verbum

анлайнавы слоўнік

оставля́ть несов.

1. в разн. знач. пакіда́ць;

2. (прекращать) кіда́ць;

3. (переставать трогать) не чапа́ць; см. оста́вить;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

узвару́шваць несов.

1. растрево́живать;

2. перен. встря́хивать, взба́дривать; расшеве́ливать; поднима́ть;

3. перен. (вызывать глубокие чувства) тро́гать; потряса́ть;

1-3 см. узварушы́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абыхо́дзіць несов.

1. в разн. знач. обходи́ть; (в разговоре, изложении — ещё) избега́ть;

2. (обнося, пропускать) обноси́ть;

1, 2 см. абысці́;

3. волнова́ть, беспоко́ить, тро́гать;

гэ́та яго́ ма́ла а. — э́то его́ ма́ло волну́ет (беспоко́ит, тро́гает)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тро́гаць ‘чапаць’ (Бяльк.; в.-дзв., Сл. ПЗБ), ‘турбаваць да хвалявання, расчуленасці’, тро́нуць ‘злётаў зачапіць’ (Юрч. Сін.), тро́гаць раны ‘напамінаць пра цяжкія перажыванні ў мінулым’ (Юрч. Фраз. 3), сюды ж, магчыма, ст.-бел. троганистый ‘турботны (?)’ (ГСБМ). Параўн. укр. трога́ти ‘кранаць, непакоіць, назаляць’, тронутися ‘стаць трохі ненармальным псіхічна’, рус. тро́гать ‘кратаць, дакранацца, чапаць; рушыць (у дарогу)’, ‘непакоіць, выклікаць спачуванне’, балг. тро́гвам ‘кратаць, кранаць’. Паводле існуючых тыпалагічных версій, супастаўляюцца з лат. treksne ‘ўдар, штуршок’, ст.-ісл. þreka ‘ціснуць’, ст.-англ. đracu ‘націск, насілле, гвалт’ (Мюленбах-Эндзелін, 54, 230) ці з лац. trahō, trahere ‘цягнуць, сунуць’. Калі не лічыць, што беларуская лексема запазычана з рускай мовы, пра што сведчыць перш за ўсё яе лінгвагеаграфія, то найбольш верагоднай з’яўляецца версія аб сувязі з то́ргаць (гл.) з перастаноўкай гукаў у сярэдзіне слова (Мікала, Ursl. Cr., 3, 92; ЕСУМ, 5, 646; Арол, 4, 105).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

задева́ть^I несов.

1. (цепляться — за что) чапля́цца, зачапля́цца; (зацеплять — что) зачапля́ць; (касаться — чего) дакрана́цца (да чаго), кра́таць (што);

2. (трогать — кого, что) чапа́ць, крана́ць;

3. перен. (волновать) хвалява́ць, крана́ць, кра́таць; (сердить) злава́ць, гняві́ць; (оскорблять) абража́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

щу́пать несов.

1. (прикасаться, трогать с целью осмотра) ма́цаць;

щу́пать пульс ма́цаць пульс;

2. (исследовать щупом) шчу́паць, ма́цаць, абма́цваць; (прослушивать) праслухо́ўваць;

щу́пать по́ле миноиска́телем праслухо́ўваць по́ле мінашука́льнікам;

3. перен. (присматриваться, изучать), разг. прыгляда́цца, абма́цваць, шчу́паць, прашчу́пваць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тро́нуть^I сов.

1. (прикоснуться) крану́ць;

2. прям., перен. (задеть) зачапі́ць;

3. (сдвинуться с места, отправиться в путь) ру́шыць; см. тро́гать^I;

4. (попортить) прост. крану́ць, папсава́ць; (о морозе — ещё) прымаро́зіць;

моро́з тро́нул дере́вья маро́з крану́ў (прымаро́зіў) дрэ́вы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перабіра́ць несов.

1. в разн. знач. перебира́ть;

2. перен. (проявлять неумеренность в чём-л.) перебира́ть, перехва́тывать;

1, 2 см. перабра́ць;

3. (капризничать) привере́дничать, быть сли́шком разбо́рчивым;

4. (сено) пластова́ть;

5. (трогать пальцами) тереби́ть;

п. махры́ ху́сткі — тереби́ть бахрому́ платка́;

6. перебира́ть, сучи́ть;

дзіця́ ~ра́е но́жкамі — ребёнок перебира́ет но́жками

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тро́гаться^I несов.

1. (сдвигаться с места, направляться куда-л.) ру́шыцца, кра́тацца, крана́цца;

тро́гаться в путь ру́шыць у даро́гу;

по́езд всё ещё не тро́гается цягні́к усё яшчэ́ не кра́таецца (не крана́ецца);

не тро́гаться с ме́ста не кра́тацца з ме́сца;

2. страд. чапа́цца, кра́тацца, крана́цца; см. тро́гать^{I 1}.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Не́тра ₁ ’цяжкадаступнае месца ў багністым балоце, трушчобы’ (парыц., Янк. Мат.), ’непраходныя зараслі на балоце’ (ТС), ’поле, якое ніколі не апрацоўвалася’ (Жд. 1), не́тры ’густыя зараслі’ (Гарэц.), niétry ’niedostępne chrapy, porośnięte łozą, trzciną, olchą і wszelakim wiszem’ (Маш.), hustýje łózy, niètry, hrùzkije bałota (Пятк. 2), паводле Карскага (Труды, 479), «только полесское»; беласт. ńétra, nétra ’непраходная багна, непраходнае месца; зараслі, гушчар, непраходнае месца ў лесе’ (Лапіч, Term. geogr., 123), укр. не́тра, не́трі ’непраходныя зараслі, лес; захалусце, трушчоба’, рус. не́тря ’запаведны гай, запаведнік’ (паўдн., зах., Даль), параўн. таксама: «В Мярэчах попадаются именно те непроходимые местности, где гибнут заблудившиеся люди, и которые носят название «нетры» (смал., Максимов, Живая Россия, 3, 444). Найбольш верагодныя версіі: з не і *ter‑ (гл. церці), параўн. рус. трогать ’рухаць, кранаць’ і зафіксаванае на Беларусі значэнне ’поле, якое ніколі не апрацоўвалася’ (параўн. не́руш, не́варуш і пад.), гл. Фасмер, 3, 69; або з не і церабіць ’вырубаць, вычышчаць хмызняк, рыхтаваць участак пад поле і пад.’ з зыходным значэннем ’месца, дзе нельга церабіць лес’ або ’месца, дзе не цярэбяць лес’, гл. Талстой, Геогр., 180, а таксама Лапіч, Term. geogr., 123 (прыводзяцца формы trepeza/trebeza ’гушчар, зараслі’, да церабіць). Сумніцельна вывядзенне смал. нетра ’дрыгва’ з літ. nendré ’чарот’, параўн. Буга, 1, 412; Лаўчутэ, Балтизмы, 146, паводле Ільінскага (Працы кл. філал., 1, 235), — гэта словы роднасныя; збліжэнне апошнім (там жа) смал. не́тра з грэч. νῆτρον ’самапрадка’ адмаўляецца Фасмерам (3, 69). Гл. таксама Пятлёва, ОЛА–72, 212 (< *ne‑tьra), Гаўлава, Slavia, 40, 82. Літаратурнае нетры ’зямныя глыбіні, паклады, радовішчы’ (Гарэц., Яруш., ТСБМ) на аснове значэння ’багна’ пад уплывам рус. не́дра ’унутранасці зямлі’.

Не́тра ₂ ’машкара’ (Сл. ПЗБ), ’незлічоная колькасць’ (жлоб., Нар. сл.), ’вош’ (Шатал.), нэ́тра ’напасць, неадчэпны чалавек’ (драг., Нар. лекс., З нар. сл., Сл. Брэс.). Няясна; магчыма, паралельнае да нетра ₁ (з не і церці ’кранаць, чапаць’), параўн. рус. нетря ’недатыка’ (паўдн., зах., Даль). Менш верагодна з літ. netyrà ’нячысты дух (аб жывёле)’ (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 129). Збліжэнне Клімчука з серб.-харв. дыял. на̀трчица ’задзірака, хуліган’ (З нар. сл., 145) адхіляецца Запрудскім (Серб.-хорв.-бел. яз. соответствия. АКД, Мн., 1989, 8).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)