цынк, -у, м.
Хімічны элемент, коўкі метал сінявата-белага колеру.
|| прым. цы́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цынк, ‑у, м.
Хімічны элемент, коўкі метал сінявата-белага колеру.
[Ням. Zink.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цернаслі́ва, -ы, мн. -ы, -слі́ў, ж.
Пладовае дрэва або куст, натуральны гібрыд цёрну і слівы, а таксама салодкія сінявата-чорныя плады гэтага дрэва.
|| прым. цернаслі́вавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аквамары́н, ‑у, м.
Каштоўны камень сінявата-зялёнай або блакітнай афарбоўкі, разнавіднасць берылу.
[Ад лац. aqua marina — марская вада.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
о́смій, ‑ю, м.
Хімічны элемент, вельмі цвёрды метал сінявата-шэрага колеру, які здабываецца з плацінавай руды.
[Ад грэч. osmē — пах.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіне́ц, -нцу́, м.
Мяккі, вельмі цяжкі метал сінявата-шэрага колеру.
Здабыча свінцу.
◊
Сустрэць (ворага) свінцом — ружэйным агнём, кулямі.
Як свінцом налітыя — вельмі натруджаныя ад стомы, хваробы і пад. — аб адчуванні цяжару ў руках, нагах і пад.
|| прым. свінцо́вы, -ая, -ае.
Свінцовая куля.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цернаслі́ва, ‑ы, ж.
1. Пладовае дрэва або куст з салодкімі сінявата-чорнымі пладамі, якое з’яўляецца натуральным гібрыдам цёрна і слівы.
2. Плод гэтага дрэва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вотаўсця ’таўставата’ (Шат.). Рус. во́толсто ’тс’. Ад прыслоўя тоўсце і прыстаўкі во‑, якая, магчыма, з о‑, об‑ у колькасным значэнні (больш падрабязна гл. вомаль, вобмаль, там і літ.). Не зусім ясна з’яўленне ‑е, хаця зрэдку яно і сустракаецца; параўн. рус. во́близке ’паблізу’, во́сине ’сінявата’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
свіне́ц, ‑нцу, м.
1. Цяжкі мяккі легкаплаўкі метал сінявата-шэрага колеру. Здабыча свінцу. Сплаў свінцу з сурмой.
2. перан. Куля (кулі). Цягнуцца ўвысь курганы Бессмяротнасці Там, дзе свінец іх, адважных, прашыў. Калачынскі.
•••
Як (нібы, быццам) свінцом налітая (налітыя) — крайне ператомленая, натруджаная ад стомы, хваробы і пад. (аб адчуванні цяжару ў галаве, руках, нагах і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сы́зы ’шызы’ (Касп., Растарг., Шн. 2), ’не адбелены (пра лён)’ (Сл. ПЗБ), сы́зый ’шызы, сінявата-цёмны’ (Бяльк.). Гл. шызы. Карскі (1, 357) цвёрдасць зычных у пачатковым складзе тлумачыць украінскім або польскім уплывам, параўн. укр. си́зий, адпаведная польская форма адсутнічае, чаму, аднак, пярэчыць лінгвагеаграфія названых формаў. Да этымалогіі параўн. сізаваро́нка ’птушка сіваграк, Coracias garrulis L.’ (ЛА, 1) і сіваваро́нка ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)