усло́нчык, ‑а, м.
Невялікі ўслон. Марыя асцярожна глянула ў маленькае акенца і села тут жа на нейкі самаробны ўслончык. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаро́бкавы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і самаробны. Палаткі лагера прыціхлі, Начным агорнутыя сном. Салдат спакой вартуе іхні Пад самаробкавым «грыбком». Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Мя́кчык, мʼякчык ’самаробны меч’ (ТС). У выніку кантамінацыі лексем мʼяккі і мячык. Матывацыя: самаробны мяч з воўны значна мякчэйшы, чым гумовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кро́мны ’куплены ў краме, не самаробны’ (Сцяшк.). Гл. крама.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Руко́паш ’уручную’, руко́пашны ’ручной работы, самаробны’ (ТС). Гл. рукапашны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самадзе́льны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Зроблены сваімі рукамі, хатнімі сродкамі; самаробны. Цяпер толькі заўважыў Нявідны, што ў Мартына ёсць не толькі карабін, а і труба, пры боку на зялёным шнурку, ёмкая крывая труба, дзеравяная, самадзельная. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пэ́пці ’вяровачны самаробны абутак’ (трак., Сл. ПЗБ). Відаць, ад папу́ці ’тс’ (гл.) пад уплывам тэпці ’лёгкі хатні абутак’ (ад тэпаць ’дыбаць, хадзіць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́ставар ’вакса’ (Касп.). Утварэнне ад кораня прост‑ (гл. просты) і вар, якое, мусіць, як і ў рус. вар, мае тут значэнне ’шавецкая смала’. Просты, магчыма, меў значэнне ’самаробны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кавяла́, ‑ы́; мн. кавёлы (з ліч. 2, 3, 4 кавялы́), кавёл; ж.
Разм. Самаробны драўляны пратэз для нагі. Мыліцы Уладысь паставіў дома за ложкам — гэта больш святочнае прыладдзе, — а для работы змайстраваў кавялу: хоць не так і хораша, а — зручна. Скрыган. Дзядзька быў інвалід, на кавяле, і з аднастволкай. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рукапа́шны ’які ажыццяўляецца без зброі або халоднай зброяй (пра бой, сутычку)’, рукапа́шная ’бой, сутычка без прымянення зброі або з халоднай зброяй’ (ТСБМ), рукапа́шны ’ручной работы, самаробны’, руко́паш ’уручную’ (ТС). Ц.-слав. і стараж.-рус. рукопашь. Ад *rǫka (гл. рука) і *paxati (гл. пахаць) (Фасмер, 3, 220, 515).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)