адсябя́ціна, ‑ы, ж.

Разм. неадабр. Свае ўласныя словы, устаўленыя ў чужы тэкст. // Учынкі, дзеянні, зробленыя самавольна, наперакор існуючым указанням.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаво́льшчык, ‑а, м.

Разм. Самавольна. Самавольшчыкі псуюць і пішчаць лес, сякуць яго абы-як, без разбору. Раз у год, перад святам, асабліва пакутуе ельнік. Лось.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прысво́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак.

1. каго-што. Завалодаць, самавольна ўзяць у сваю ўласнасць, выдаць за сваё.

П. знойдзенае.

П. чужыя ідэі.

2. што і каму-чаму. Даць (якое-н. званне), назваць якім-н. чынам.

П. званне прафесара. П. плошчы імя Тадэвуша Касцюшкі.

|| незак. прысво́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прысвае́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

самаўпраўна, самапраўна, самавольна

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

сква́тэр, ‑а, м.

1. Гіст. Каланіст, які самавольна займаў свабодны неапрацаваны ўчастак зямлі ў перыяд пачатковай каланізацыі (у Амерыцы, Аўстраліі).

2. Жывёлавод у Аўстраліі, які арандуе для сваіх статкаў неапрацаваны ўчастак зямлі.

[Англ. squatter.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

старажо́ўства, ‑а, н.

Разм. Занятак стоража. [Бацька:] — Калі лавіць баброў, то, відаць, трэба, каб мяне адпусцілі на колькі месяцаў... Самавольна ж я не магу. Старшыня пакрыўдзіцца і пазбавіць работы, ды і старажоўства губляць прыйдзецца. Масарэнка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аракчэ́еўшчына, ‑ы, ж.

1. У пачатку 19 ст. ў Расіі — рэжым неабмежаванага паліцэйскага дэспатызму, сістэма лютай ваеншчыны ў кіраванні.

2. перан. Становішча, пры якім невялікая група людзей дэспатычна і самавольна распараджаецца ў якой‑н. галіне грамадскага жыцця.

[Ад імя Аракчэева, дзяржаўнага дзеяча-дэспата часоў Паўла I і Аляксандра I.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адво́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Нічым не абмежаваны, вольны, што выконваецца паводле ўласнага жадання. Акружнасць адвольнага радыуса.

2. Які праводзіцца самавольна, паводле свайго ўласнага меркавання, капрызу. Адвольнае распараджэнне.

3. Непераканаўчы, бяздоказны, які не выклікаецца неабходнасцю, беспадстаўны. Адвольнае тлумачэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаво́льнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм. Чыніць, тварыць самавольства, паступаць самавольна. — Я гэтага пакуль што не збіраюся рабіць, але калі ты [Кастрыца]хочаш чэсна працаваць, дык трэба, перш за ўсё, дакладна выконваць заданні, а не самавольнічаць, — сурова папярэдзіў Леванок. Стаховіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаво́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які дзейнічае па сваёй волі, як сам жадае, не лічачыся ні з кім. Самавольныя распараджэнні.

2. Які робіцца без дазволу, самаўпраўна. За самавольна, паход на чыгунку Рыме давялося выслухаць нямала дакорлівых слоў ад камандзіра. «Маладосць».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)