паліспа́ст, ‑а, М ‑сце, м.
Спец. Грузападымальны механізм з камбінацыі рухомых і нерухомых блокаў, які дае выйгрыш ў сіле і скорасці пры падыманні і перамяшчэнні грузаў.
[Грэч. polýspaston, ад polý — многа і spaō — цягну.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэлеба́чанне, -я, н.
1. Перадача і прыём на экран відарысаў рухомых і нерухомых аб’ектаў на адлегласці сродкамі электра- і радыёсувязі.
Вяшчальнае т.
Лічбавае т.
2. Галіна радыётэхнікі, якая даследуе і распрацоўвае тэхнічныя спосабы перадачы відарысаў на адлегласць.
3. Установа, якая ажыццяўляе вяшчальныя перадачы.
Супрацоўнік тэлебачання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тэлеба́чанне, ‑я, н.
1. Перадача на адлегласць рухомых відарысаў пры дапамозе радыёэлектронных устройстваў. Каляровае тэлебачанне. Чорна-белае тэлебачанне.
2. Галіна радыётэхнікі, якая даследуе і распрацоўвае тэхнічныя спосабы перадачы відарысаў на адлегласць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэйд², -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Набег рухомых ваенных сіл у тыл праціўніка з мэтай ажыццяўлення баявых дзеянняў.
Р. партызанскіх атрадаў.
2. перан. Нечаканая рэвізія, праверка дзейнасці якіх-н. аб’ектаў, што праводзіцца групай актывістаў па заданні грамадскіх арганізацый.
Р. народных кантралёраў.
|| прым. рэ́йдавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сто́пар, ‑а, м.
Спец.
1. Прыстасаванне для фіксацыі рухомых частак механізма ў пэўным становішчы. Аўтаматычны стопар. Стопар мікрометра.
2. Прыстасаванне для ўтрымання якарнага ланцуга, троса на судне.
3. Механізм для закрывання клапана ў сталеразліўных каўшах.
[Англ. stopper — корак, затычка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ство́рка ‘кожная з дзвюх рухомых палавінак дзвярэй, аканіц, варот і пад.’ (ТСБМ), створ ‘зачыненне (дзвярэй, вакон)’, ство́рчысты ‘створкавы’ (Нас.). Сюды ж створ ‘частка прасторы, абмежаваная стойкамі, перакладзінамі’, ‘створка’ (ТСБМ). З рус. ство́рка, створ ‘тс’, як і ўкр. створ (гл. ЕСУМ, 5, 404). Гл. затвор.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
го́рад, -а, мн. гарады́, гарадо́ў, м.
1. Буйны населены пункт, адміністрацыйны, прамысловы, гандлёвы і культурны цэнтр.
Сталічны г.
Г. на Дзвіне.
Жыць за горадам.
2. Населенае месца, абгароджанае і ўмацаванае сцяной (гіст.).
Старажытны славянскі г.
3. У розных рухомых гульнях (напр., лапта, гарадкі) месца, лагер кожнай каманды.
|| памянш. гарадо́к, -дка́, мн. -дкі́, -дко́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. гарадскі́, -а́я, -о́е.
Гарадская гаспадарка.
Гарадскія будынкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тэлебача́нне ‘трансляцыя рухомых відарысаў, тэлевізія’, ‘установа, што перадае тэлевізійныя праграмы’ (ТСБМ, Мова Сен.). Калька з рус. телеви́дение ‘тс’, што, у сваю чаргу, з’яўляецца паўкалькай з франц. télévision або англ. television ‘тс’, т. зв. еўрапеізмаў-гібрыдаў, утвораных на аснове грэч. τῆλε ‘далёка’ і лац. visio ‘выява, бачанне’ ў пачатку XX ст. (Арол, 4, 54; ЕСУМ, 5, 538). Гл. тэле- і бачыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кры́га 1, ‑і, ДМ крызе; Р мн. крыг; ж.
Ільдзіна на рацэ, на возеры. З глухім шумам і скрыгатам, напаўзаючы адна на адну, плылі вялізныя крыгі. Краўчанка.
кры́га 2, ‑і, ДМ крызе; Р мн. крыг; ж.
Рыбалоўная снасць у выглядзе двух рухомых палазоў з сеткамі, якой ловяць рыбу ў неглыбокіх зарослых месцах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мэта ’месца, прадмет, лінія ці іншы ўмоўны арыенцір, да якога трэба дабегчы, дакінуць (мяч) пры некаторых рухомых гульнях’, ’тое, да чаго імкнуцца’, ’пастаўленая задача’ (ТСБМ, Касп., Бес.; КЭС, лаг.; рэч., Д.-З. Пін.; гродз., Нар. словатв.; бялын., Янк. Мат.), ст.-бел. мета ’цэль’ (пач. XVI ст.) запазычана са ст.-польск. meta (і met), якія з лац. mēta ’цэль, канчатковы пункт’ (Брукнер, 330 і 680; Булыка, Лекс. запазыч., 65). Яшчэ раз у літаратурную бел. мову гэта слова ўвёў У. Дубоўка (гл. Каўрус, ЛіМ, 11.3.1988, с. 6). Параўн. мета 1 і мета 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)