Verbum

Ру́бам ’вертыкальна, вузкім бокам або краем уверх’ (ТСБМ), ру́бом ’горда, з пыхай’: багаты рубом ходзіць (Сержп. Прык.). Гл. руб.

Перасек ’засек’ (брасл., Сл. ПЗБ). У выніку кантамінацыі бел. пера‑руб і польск. sąsiek, мазав. zasiek, параўн. польск. przesiec = zagrodzić ’перагарадзіць’.

Трэ́пуцень экспр. ‘несур’ёзны, непаслухмяны чалавек’ (Руб.), сюды ж, магчыма, трэп — мянушка чалавека па прозвішчы Трыпуцень (Аляхн.). Відаць, звязана з трэпнуць, гл.

Тры́чка ‘негатыўна пра жанчыну’: нацягнула короткую споніцу і пошла, бы трычка (Руб.). Няясна; мажліва, дэфармаванае пстрычка (гл.), у тым ліку пра несур’ёзную жанчыну.

◎ Нарубе́ц ’навыварат’ (круп., Нар. сл.). Да руб, рубец ’шво (у адзенні)’; мае адпаведнікі ва ўкр. наруби ’тс’, чэш. naruby ’тс’, славен. narȏbe ’навыварат, наадварот’.

Ру́банец ’гатунак моцнага самасаду’, ру́банка ’гатунак прывазнога тытуню’ (ТС). Ад рубаць ’сячы’ < *rǫbati ’тс’ (гл. руб). Параўн. ляжанец ’абложная зямля’, перебіранец ’від посцілкі’; нюханка ’від табакі’, сечанка ’сечка’.

Рубле́ зборн. ’тонкія жэрдкі’: рубля́ ды голья́ накладзе (ТС). Слова са значэннем ’прадмет — вынік дзеяння’ з суфіксам ‑j‑e ад дзеяслова рубіць ’сячы’, як атрэп’е, акорʼе. Гл. руб.

Ту́гаць ‘гайдаць, вагаць, штурхаць’, ‘насіцца, тупацець’ (ТС). Першае значэнне, магчыма, у выніку перастаноўкі з гу́таць ‘гушкаць’, параўн., аднак, ту́гнуць ‘тупнуць’ (гл.), тугоце́ць ‘ідучы, грукаць абцасамі, падэшвамі абутку’ (Руб.) — выразна гукапераймальнага паходжання.

Руба́цца ’біцца сякерай’ (ТС), руба́ць ’сячы, цяць’ (Ласт.). Укр. руба́ти, руба́тися ’сячы, сячыся, рубацца’, польск. rąbać ’сячы’, чэш. rubati, славац. rubať ’сячы’. З прасл. *rǫbati (sę) з тым жа коранем *rǫb‑, што і ў руб, рубіць (гл.).

Ру́бы толькі мн. л., экспр. ’добрае, святочнае адзенне’ (драг., З нар. сл.), параўн. ст.-бел. роубие альбо хоусты (XV ст., Карскі 2-3, 23). Рус. руб, ру́ба ’грубае адзенне, лахманы’, н.-луж. rub ’адзенне, саван’, серб.-харв. ру̏ба ’адзенне’, балг. ру́ба ’тс’. Усходне- і заходнеславянскія словы традыцыйна ўзводзяць да прасл. *rǫbъ, rǫbiti (Фасмер, 3, 510; Чарных, 2, 125), гл. руб. Балгарскае слова лічаць запазычаннем праз тур. ruba ’адзенне’ з іт. roba ’тс’, якое са ст.-в.-ням. і ст.-н.-ням. roub ’здабыча’, ням. Raub ’грабеж’. Адтуль жа і серб.-харв. ру̏ба ’адзенне’, рум. rubă ’лахман’, алб. rub ’ручнік’ (БЕР, 6, 331–332).