рассяка́цца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да рассячыся, рассекчыся.
2. Зал. да рассякаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кало́ць
‘рассякаць, расшчапляць’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
калю́ |
ко́лем |
| 2-я ас. |
ко́леш |
ко́леце |
| 3-я ас. |
ко́ле |
ко́люць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
кало́ў |
кало́лі |
| ж. |
кало́ла |
| н. |
кало́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
калі́ |
калі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ко́лючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
раскра́ивать несов.
1. раскро́йваць;
2. (рассекать) разг. рассяка́ць, раскаве́льваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кало́ць², калю́, ко́леш, ко́ле; калі́; ко́латы; незак., што.
Рассякаць, здрабняць на часткі.
К. лёд.
К. дровы.
|| зак. раскало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы і пакало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы.
|| наз. ко́лка, -і, ДМ -лцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дасячы́ і дасе́кчы, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; -се́к, -кла; -сячы́; -се́чаны; зак.
1. Скончыць сячы, рассякаць што-н.
Д. дровы.
2. Секучы, дайсці да якой-н. мяжы.
Д. да сярэдзіны.
|| незак. дасяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. дасяка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сцёўкаць ’гучна рассякаць паветра гнуткім дубцом або кароткай пужкай’ (васіл., Лаўшук, вусн. паведамл.). Гукапераймальнага паходжання, параўн. шчоўкаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разатну́ць (разотну́ць) ’рассекчы адным узмахам’ (Нас.), расціна́ць ’рассякаць папалам’, разотну́тый ’рассечаны напалову адным узмахам’ (Нас.). Ад раз- і тну́ць ’ударыць’, ’укусіць’, гл. цяць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дасячы́ і дасе́кчы, ‑сяку, ‑сячэш, ‑сячэ; ‑сячом, ‑сечаце, ‑сякуць; пр. дасек, ‑ла; заг. дасячы; зак., што.
Скончыць сячы, рассякаць што‑н.; давесці ссяканне чаго‑н. да якой‑н. мяжы. Дасячы дровы. Дасячы дрэва да сярэдзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руплі́васць, ‑і, ж.
Уласцівасць руплівага; дбайнасць, клапатлівасць, стараннасць. [Варывончык] спрытна, з гаспадарчай руплівасцю, пачаў падразаць купіны і рассякаць іх на дробныя кавалкі. Кулакоўскі. — Пры такім старанні можна і акадэмікам стаць, — жартаваў Заранік, бачачы гэтую руплівасць Паходні. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ву́дзіць 1 ’смярдзець, смуродзіць, псаваць паветра’ (Весці АН БССР, 1969, 4, 132, зэльв.). Ц.-слав. ѫдити ’вэндзіць’, укр. вудити ’тс’, польск. wędzić, чэш. uditi, славац. údiť, славен. (v)oditi ’тс’. Параўн. таксама чэш. дыял. oudno ’душна, млосна’. Другая ступень чаргавання ў рус. вянуть, бел. вянуць і г. д. Роднаснае ст.-в.-ням. swintan, с.-в.-ням. swinden, н.-в.-ням. schwinden, ст.-в.-ням. swedan ’паліць павольна і з вялікім дымам’ (Фасмер, 1, 375; Брукнер, 608 і наст.; Махэк₂, 666; Рудніцкі, 1, 493). Змяненне значэння, відавочна, адбылося ў сувязі з запазычаннем польск. wędzić ’вэндзіць’ і адцясненнем вудзіць на перыферыю.
Ву́дзіць 2 ’красці’ (Жд., 2) Рус. смал. вуднуць ’секануць, украсці’ (Дабр.), ву́дзіць ’біць’ (Раст.). Няясна. Магчыма, роднаснае чэш. uditi ’дзяліць, расчляняць’, серб. у́дити ’расчляняць, рэзаць на кавалкі, рассякаць’ і далей да уд (гл.) (Брукнер, 592).
Ву́дзі́ць 3 (БРС, Нас., КТС, Бяльк.). Да вуда (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)