іскры́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; незак.
1. Ззяць, зіхацець, пералівацца іскрамі.
Снег іскрыцца.
Усмешка іскрыцца (перан.).
2. перан. Ярка праяўляцца; ззяць, блішчаць пад уплывам якіх-н. пачуццяў (пра вочы, позірк).
У вачах іскрылася весялосць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цяплі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., це́пліцца; незак.
1. Гарэць слабым полымем, слаба свяціцца.
Яшчэ цяпліўся касцёр.
У хаце цяпліўся агеньчык.
2. Праяўляцца ў малой, нязначнай ступені (пра жыццё, надзею, пачуццё і пад.).
Цепліцца надзея.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пульсава́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -су́е; незак.
1. Пра сэрца, артэрыі: мець пульс, біцца.
На скроні ледзь прыметна пульсавала жылка.
2. Праяўляцца з перыядычнымі зменамі ў сіле, напружанні і пад. (спец.).
|| наз. пульсава́нне, -я, н. і пульса́цыя, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раздо́лле, -я, н.
1. Шыр, прастор; шырокая вольная прастора.
Р. неабсяжных палёў.
2. Шырокая прастора, якая дае магчымасць свабодна дзейнічаць каму-, чаму-н., праяўляцца чаму-н. (разм.).
Р. птушкам у лесе.
3. перан. Спрыяльныя, зручныя абставіны; умовы для каго-, чаго-н.
Тут р. для грыбнікоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
клеката́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., кляко́ча; незак.
1. Ствараць клёкат, крычаць падобна некаторым птушкам.
На ліпе клякоча бусел.
2. Бурліць, шумна кіпець.
У трубах клекатала вада.
3. перан. Бурна праяўляцца (пра пачуцці).
На душы ў яго клекаталі гнеў і абурэнне.
|| наз. клеката́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тлець, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., тле́е; незак.
1. Гніючы, разбурацца; трухлець, парахнець.
Тлее апалае лісце.
2. Гарэць без полымя; слаба падтрымліваць гарэнне.
Асіна не гарыць, а тлее.
3. перан. Існаваць скрыта, слаба праяўляцца дзе-н. (пра жыццё, пачуцці і пад.).
У душы тлела надзея.
|| наз. тле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гарэ́злівасць, ‑і, ж.
Уласцівасць гарэзлівага. У гэтых вачах не было ўжо ранейшай гарэзлівасці, яны пазіралі неяк разгублена, спалохана. Навуменка. [Алімпа] трошачкі выпіла, і ва ўсім пачала праяўляцца ранейшая бесклапотная дзявочая гарэзлівасць. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лю́таваць ’праяўляць жорсткасць’, ’праяўляцца з вельмі вялікай сілай’ (ТСБМ, Др.-Падб., Гарэц., Растарг.). Да лю́ты (гл.).
Лютава́ць ’паяць’ (нясв., дзярж., Нар. словатв.). З польск. lutować ’тс’, якое з с.-в.-ням. loeten, ням. löten < с.-в.-ням. lōt, сілезск. lutt, ням. Lot ’сплаў металаў, які служыць для іх спайкі’ (Слаўскі, 4, 390). Гл. таксама літава́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гуча́ць і гучэ́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -чы́ць; незак.
1. Утвараць гукі, раздавацца (пра гукі).
Струны гучаць глуха.
Гучыць вясёлая мелодыя.
2. перан. Успрымацца як нешта важнае, урачыстае, прыгожае і пад.
Кібернетыка — гэта гучыць!
Чалавек!
Гэта гучыць горда.
3. Вынікаць, праяўляцца.
У гэтым пытанні гучыць сумненне.
У голасе гучыць радасць.
|| наз. гуча́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакіпе́ць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.) Страціць патрэбныя якасці ад празмернага кіпення. Перакіпела страва.
2. перан. Разм. Перастаць бурна праяўляцца; супакоіцца, заціхнуць. — Пачакай, — супакойвала .. [маці дачку], — хай перакіпіць [бацька], апамятаецца. Прокша. Перакіпеў упарты, жорсткі На вуліцах берлінскіх бой. Прануза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)